Zespół cmentarzy wojennych, zbiorowych i mogił pojedynczych usytuowanych wokół dawnego założenia upamiętniającego zwycięstwo nad Rosjanami w 1914 r. Pomnika-Mauzoleum (Tannenberg-Denkmal). Rozmieszczone mogiły wojenne miały tworzyć krajobraz pobitewny. Według Maxa Dehnena znajdowało się tu 10 mogił i kwater wojennych, gdzie pochowanych jest 534 żołnierzy armii rosyjskiej, po stronie zachodniej: (200, 90, 73, 150, — ?); po stronie wschodniej: (1,16,3,1, — ?). W Osteroder Zeitung wymieniony jest jeszcze 1 cmentarz, gdzie pochowanych jest 8 żołnierzy armii niemieckiej i 75 żołnierzy armii rosyjskiej, jeden grób z 20 żołnierzami armii niemieckiej wewnątrz założenia oraz 1 pojedyncza mogiła, w której spoczywa 1 żołnierz niemiecki. Według tych danych spoczywa tu w kilku miejscach 626 żołnierzy, w tym 17 żołnierzy armii niemieckiej i 609 żołnierzy armii rosyjskiej. Według K. Burgera ogólna liczba tu pochowanych wynosi 655 żołnierzy, w tym 37 żołnierzy armii niemieckiej i 618 żołnierzy armii rosyjskiej. Ze względu na zmiany, jakie nastąpiły w układzie przestrzennym tego miejsca niemożliwe jest przypisanie liczby poległych do zachowanych miejsc, gdzie pochowani są żołnierze, zwłaszcza, że informacje zamieszczone w kilku opracowaniach, różnią się.

Miejsce spoczynku 28 żołnierzy armii rosyjskiej. Dokładna lokalizacja nieznana.

Usytuowany po północnej stronie szosy z Olsztynka do Ostródy, około 450 m w kierunku zachodnim od zabudowy wsi Sudwa, obok polnej drogi w stronę kolonii. Na planie wieloboku o wymiarach 24x27x31x7,60 m. Wewnątrz mogiła w kształcie kopca. Pierwotnie ogrodzony niskim płotem z drewnianych sztachet z bramką ujętą w słupki murowane z kamienia. Pierwotnie obsadzony dębami, obecnie występują także inne gatunki drzew. Stan zachowania dostateczny, układ czytelny - nie zachowały się słupki bramy wejściowej oraz ogrodzenie.

Źródło: W. Knercer "Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim" (1995)

Fot. Piotr Gapiński

Rys. W. Knercer "Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim" (1995)

Usytuowany po północnej stronie szosy z Olsztynka do Ostródy około 200m w kierunku zachodnim od zabudowy wsi Sudwa. Na planie prostokąta o wymiarach 6x14 m, ogrodzony niskim płotkiem z metalowych prętów. Pierwotnie stał na mogile krzyż prawosławny. Pochowani są tu żołnierze armii rosyjskiej. Stan zachowania dostateczny.

Źródło: W. Knercer "Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim" (1995)

Fot. Piotr Gapiński

Usytuowany po południowej stronie szosy z Olsztynka do Ostródy, w pobliżu skrzyżowania starej drogi, prowadzącej przez park, z szosą. Znajdują się tu dwie mogiły, otoczone krawężnikami z kostki granitowej. Prawdopodobnie są tu pochowani żołnierze armii rosyjskiej. Mogiły uporządkowane. Stan zachowania dobry.

Źródło: W. Knercer "Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim" (1995)

Fot. Piotr Gapiński

Fot. Piotr Gapiński

Usytuowana po wschodniej stronie domu w parku, za budynkiem gospodarczym. Mogiła o wymiarach około 20,0x5,0 m, otoczona krawężnikiem z kostki kamiennej. Na mogile ustawiony jest krzyż prawosławny. Pochowani są tu żołnierze armii rosyjskiej. Stan zachowania dobry.

Źródło: W. Knercer "Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim" (1995)

Fot. Piotr Gapiński

Usytuowana w południowej części parku, około 40 m od drogi do Królikowa, przy alejce prowadzącej przez park w kierunku północnym. Otoczona krawężnikiem z kamieni polnych. Stan zachowania dobry.

Źródło: W. Knercer "Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim" (1995)

Fot. Piotr Gapiński

Fot. Piotr Gapiński

Poświęcony poległym żołnierzom 147 (2. mazurskiego) pułku piechoty. Jak wynika z archiwalnych zdjęć, pomnik był w okresie międzywojennym przebudowywany. Zachowana rzeźba lwa znajduje się obecnie na rynku, w pobliżu ratusza w Olsztynku.

"DEM INFANTERIE REGIMENT • GENERALFELDMARSCHALL • VON HINDENBURG • 2. MASURISCHES NR 147 • UND • STARBEN FÜR KAISER UND REICH • IN OST UND WEST • GEFALLENEN KAMERADEN • 1914 + 1918".

Fot. Piotr Gapiński

Wieże były ponumerowane przeciwnie do ruchu wskazówek zegara:

1. Wieża wejściowa, mieszcząca pomieszczenie straży.
2. Wieża poświęcona wysiłkom narodu niemieckiego podczas I wojny światowej.
3. Wieża prezentująca historię Prus Wschodnich.
4. Wieża sztandarowa.
5. Wieża Hindenburga.
6. Wieża żołnierska.
7. Wieża poświęcona ofiarom I wojny światowej, mieszcząca kaplicę.
8. Wieża dowódców.

Pomiędzy poszczególnymi wieżami zlokalizowane były pomniki i tablice, poświęcone niemieckim formacjom wojskowym, biorącym udział w zmaganiach. Odpowienio między wieżą:

• 1-2: I. Reserve-Korps, 6. gem. Landwehr-Brigade,
• 2-3: XVII. Armeekorps,
• 3-4: 1. Kav.-Div., Jäger, Pioniere, Train, Festungstruppen,
• 4-5, 5-6: pomniki różnych formacji biorących udział w I WŚ (Ehrenmal der Flieger, der Nachrichten, der Eisenbahner, der Freikorps, der Ärzteschaft und Sanitäter),
• 6-7: I. Armeekorps, 5. Landwehr-Brigade,
• 7-8: XX. Armeekorps, 35. Division, 70. gem. Landwehr-Brigade, Hauptreserve Graudenz,
• 8-1: 3. Reserve-Division, Landwehr-Division von der Goltz.

Źródła:

• B. Kuźniewski, Tannenberg-Denkmal jego dzieje, ALBO, 1994
• http://tannenberg-nationaldenkmal.andreasspringer.de

Zlokalizowany od strony wieży nr 8. Autorem wykonanej w dębowym drewnie rzeźby był Karl Sylla.

"Kgl. + Preuß. • Land • wehr • Inf. Rg. 5".

Plakieta z wizerunkiem końskiej głowy była zlokalizowana między wieżą nr 1, a wieżą nr 8.

Zlokalizowana na ścianie, od strony wieży nr 3.

"Den Gefallenen • des Königl. Preuß. • Jäger=Regiments • zu Pferde Nr. 4".

Zlokalizowana między wieżą nr 2, a wieżą nr 3. Autorem projektu był Hermann Hosaeus z Berlina. Poświęcona pamięci 17. (1. zachodniopruskiego) batalionu saperów. Inskrypcja:

"1. West= Preussisches Pionier= Bataillon 17".

Cztery tablice pamiątkowe zlokalizowane w niszy między wieżą nr 2, a wieżą nr 3, na prawo od tablicy 17. batalionu saperów.

Zlokalizowana na ścianie od strony wieży nr 4. Autorem projektu był Hermann Hosaeus z Berlina. Poświęcona 12. pułkowi ułanów. Inskrycja: "ULANEN • 12".

Zlokalizowana na ścianie od strony wieży nr 2.

Zlokalizowany w pierwszej niszy w kierunku wieży nr 3. Prawdopodobnie pomnik pułku grenadierów ("gorejący granat").

Między wieżą 4 i 5 - druga nisza od wieży nr 4.

"VOLK FLIEG DU WIEDER • UND DU BIST SIEGER • DURCH DICH ALLEIN".

Zlokalizowany w pierwszej niszy w kierunku wieży nr 6.

"Unserer toten Kameraden! • Reichsvereinigung ehem. Kriegsgefangener e.V."
"ÜBER 100 000 DEUTSCHE SOLDATEN GABEN IN DER • KRIEGSGEFANGENSCHAFT IHR LEBEN FÜR DEUTSCHLAND".

Zlokalizowana od strony wieży nr 7.

Zlokalizowany między wieżą nr 5 i 6 - od strony wieży nr 6.

"Ich hatt' einen Kameraden… • Seinen Gefallenen • Der Sängerbund Ostpreußen."

Zlokalizowana na ścianie wieży nr 7 (od strony wieży nr 6). Wykonana z brązu tablica z inskrypcją: "Grenadier = Regiment • König Friedrich d. Große • (3. Ostpr.) Nr. 4".

Zlokalizowany w pierwszej niszy od strony wieży nr 7 w kierunku wieży nr 8. Na przeciwstawnych płaszczyznach pomnika umieszczono tablice:

"Seinen gefallenen • Kameraden • Infanterie-Regiment • Generalfeldmarschall • von Hindenburg • 2. Mas. Nr. 147".
"Seinen gefallenen • Kameraden • 2. Ermländischen • Infanterie-Regiment • Nr. 151".

Autorem pomnika był rzeźbiarz Schimmelpfennig. Na ścianie niszy wisiały ponadto dwie pamiątkowe tablice o treści:

"DEN SIEG BEI • ORLAU-LAHNA • …".
"GENERAL WILHELMI • … • BEI ORLAU - LAHNA …8.1914".

Zlokalizowana na ścianie, od strony wieży nr 7.

Tablica o treści: "… • Landw. Inf. Reg. • Nr. 107 • als der einzigen • sächsische Truppe • an der Schlacht • bei Tannenberg".

"Landw. Inf. Regt. 19".

"IHREN GEFALLENEN KAMERADEN GEWIDMET VON DEN FLIEGERN UND LUFTFAHRERN".

Wykonana z brązu tablica o treści: "Den Kämpfern von Tannenberg • Res. Feld.=Art. Rgt. Nr. 36."

"Ihr starbt, damit die Heimat nicht verdorben, • wir leben, dass ihr nicht umsonst gestorben."

"Res. Inf.-Regt. 2".
"Res. Inf.-Regt. 9".

"Das Grenadier • Regiment • Kronprinz • (I. Ostpr.) Nr.1 • Seinen Gefallenen".

"Den für das Vaterland im Weltkriege 1914 – 1918 • gefallenen Helden des Kgl. Preuß. Infant. Regts. • „Freiherr Hiller v. Gaertringen (4. Pos.) Nr. 59" • in unwandelbarer Treue und Dankbarkeit. • Es starben den Heldentod im Weltkriege: 89 Offiziere, • 266 Unteroffiziere, 348 Mannschaften. • Davon in der Schlacht bei Tannenberg: 22 Offiziere, • 42 Unteroffiziere 703 Mannschaften."

"Königin • Luise Bund • Dem Andenken • der deutschen Helden."
"Königin • Luise Bund • Dem Andenken • unserer Königin."

"Den Gefallenen • des ersten • Westpreussischen • Fussartillerie=• Regiments • Nr. 11".

"Im Verbande der • 1. Kav. Division • kämpften bei • Tannenberg •• Div. Stab • Kür. Rgt. 3 • Drag. Rgt. 1 • Ul. Rgt. 12 • Jäg. z. Pf. Rgt. 9 • Kür. Rgt. 5 • Ul. Rgt. 4 • Ul. Rgt. 3 • Jäg. Btl. 2 • R. Abtlg. F.A. 1 • M.G.A. 5 • Nachr. Abtl. 1 • Pi. Abtlg. 1 • Fü. Abtlg. 1".

Prawdopodobnie fragment pomnika pułkowego.

"1914 1918 • Seinen • Gefallenen • im Weltkriege • der • Deutsche • Feldpostbund".

"Den Gefallenen der • Nachrichtentruppe • im Weltkriege • 1914 1918".

• Powstańcze mogiły i pomniki 1830-31r.
• Powstańcze mogiły i pomniki 1863-64r.
• Pomniki wojen pruskich XIX w.
• Cmentarze i pomniki IWŚ 1914-18r.
• Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic 1918-21r.
• Pomniki plebiscytowe na Warmii i Mazurach 1920r.
• Mogiły poległych i zmarłych na służbie 1921-39r.
• Cmentarze i pomniki wojny obronnej 1939r.
• Cmentarze i pomniki IIWŚ 1939-45r.
• Cmentarze i pomniki wojenne na terenie Polski i innych państw europejskich

• Zamki i warownie państwa krzyżackiego
• Kościoły i kaplice
• Przydrożne kapliczki na Warmii i Mazurach

• Zalesie [Mogiła wojenna]
• Marchewki [Spis poległych]
• I Wojna Światowa (1914-18r.) [Województwo warmińsko-mazurskie]
• Czarna Wieś [2025-04-15]
• Grajewo [Kwatera wojenna]
• Kosiły [Cmentarz wojenny]
• Miłusze [Mogiła żołnierska]
• Niekrasy [Mogiła żołnierska]
• Siedliska [Mogiła wojenna]
• Kierzki [Kwatera wojenna]
• Markowskie [Spis poległych]
• Regielnica [Mogiła wojenna]
• Błąkały [Kwatera wojenna]
• Rynie [Spis poległych]
• Kleszczewo [2025-03-24]