Olsztyńska Strona Rowerowa

Grodno (Гродна)

Białoruś, obwód grodzieński, rejon grodzieński.
Grodno, województwo białostockie, powiat grodzieński (- 1945).
Lokalizacja: 53.6833N, 23.8346E [pokaż mapę]

Cmentarz wojskowy

Założony około 1868 r., położony jest przy ul. Biełusza. Początkowo grzebano tu rosyjskich wojskowych, a w czasie I wojny światowej żołnierzy zmarłych z ran w grodzieńskich szpitalach. Cmentarz żołnierzy Wojska Polskiego powstał w latach 1919-1939. W okresie 1919-1920 pochowano na nim ponad 300 (310?) żołnierzy WP. Grzebano tu również zmarłych w czasie pełnienia służby w garnizonie grodzieńskim, a także poległych w obronie miasta we wrześniu 1939 r. Cmentarz polski uległ dewastacji. Uporządkowany został w latach 1992-1994. Na siedmiu kwaterach ustawione są betonowe krzyże pozbawione tabliczek. Za kwaterami znajduje się kilkadziesiąt bezimiennych mogił. W 1939 r. zaczęto chować tu żołnierzy Armii Czerwonej.

Źródła:

Ewa Ziółkowska, Cmentarze żołnierzy polskich poległych w bitwie niemeńskiej [w:] Przeszłość i Pamięć, Nr 4, 2000
Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski, Wojciech Walczak, Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Wschodnie powiaty dawnego województwa białostockiego, 2006

2008-06-27

Fot. Mariusz Proskień

2007-10-14

Fot. Mariusz Proskień

Spis poległych

Konopacki Kazimierz, por., 21 pp, pl. 27.07.1920, odzn. VM i KW

Kwatera wojenna

Znajduje się na starym cmentarzu katolickim (zwanym też farnym) położonym w południowo-wschodniej części miasta na wysokiej skarpie nadniemeńskiej. Pogrzebano w niej 153 żołnierzy WP poległych i zmarłych w latach 1919-1920. Kwatera wojenna zlokalizowana jest we wschodniej części cmentarza. Przetrwała dzięki staraniom i codziennej pracy Walerii Borewicz, grodzieńskiej nauczycielki, która przez ponad 50 lat, niemal do dnia śmierci w październiku 1991 r. opiekowała się wojskowymi grobami, nie dopuszczając do ich dewastacji.

Na cmentarzu farnym pogrzebano także nieznaną liczbę obrońców Grodna z 1939 roku.

Źródło: Ewa Ziółkowska, Cmentarze żołnierzy polskich poległych w bitwie niemeńskiej [w:] Przeszłość i Pamięć, Nr 4, 2000

2014-12-04

Fot. Mariusz Proskień

2014-09-25

Fot. Mariusz Proskień

2007-12-05

Fot. Mariusz Proskień

2007-10-14

Fot. Mariusz Proskień

Spis poległych

Bajtała [Bajtala] Jan, szer., Dtwo.etap. Grodno   † 25.12.1919
Bień Stefan, szer., I.V b. wart.   † 03.12.1919
Błocki Mikołaj, kpr., grodzieński p.strz.   † 09.01.1920
Daranow Wiktor, 1 B.Et. Kraków.   † 08.11.1919
Dianecki Czesław, plut.   † 22.12.1919
Doroch [Boroch] Jan, strz., grodzieński p.strz    † 28.[21.]02.1920
Dudko Piotr, strz., kowieński p.strz.   † 20.01.1920
Dukata Stefan, I B.Et. Kraków   † 19.12.1919
Dworecki Czesław, strz., grodzieński p.strz   † 26.[28.]02.1920
Dysewicz Józef, strz., kowieński p.strz.   † 19.01.1920
Fyda [Fuda] Franciszek, szer., 1.V baon etap.   † 21.01.1920
Gajzler Józef, strz., grodzieński p.strz   † 18.02.[22.01.]1920
Gadziński [Garżiński] Jan, szer., 3 pp leg.   † 28.06.1919
Gudeje [Gedejć] Stanisław, 2 Dyw.lit.biał   † 28.10.1919
Giedziński Józef, 3 pp I et..   † 28.06.1919
Godneński Józef, 3 pp   † 21.06.1919
Gorczyński Stanisław, szer., urz. gosp. Grodno   † 24.09.1919
Górecki Jan, szer., I b.et. Kraków   † 09.08.1919
Grabowski Stanisław, szer., Twierdza Grodno † 11.11.1920
Grabowski Władysław, ppor., dtwo tw. Grodno   † 18.12.[02.]1919
Grodziński Józef
Gromek Piotr, strz., białostocki.p.strz.   † 12.02.[03.]1920
Gromny Piotr, szer., 2.III b.et. Kielce.   † 01.02.1920
Grynda Franciszek, uł., Jazda Tatarska   † 11.12.1919
Grynkiewicz Józef   † 12.09.1919
Henda [Hedo] Ryszard, szer., 41 pp   † 11.01.1920
Janik Wacław, kpr., grodzieński p.uł.   † 25.02.1920
Jankowski Jan, szer., b.et. Kraków   † 28.01.1920
Jarosz Józef, szer., kom. Szt.   † 22.01.1920
Jasiński Izydor, szer., III b.et. Kielce   † 11.01.1920
Jaworski Bolesław, uł., Jazda Tatarska   † 28.12.1919
Jaworski Zygmunt, p.uł.   † ??.07.1919
Jekra Karol, I b.et. Kraków   † 13.08.1919
Kagar Jan, b.et. Kielce   † 23.02.1920
Kaźmierczak Adam, strz., grodzieński p.strz.   † 23.03.[02.]1920
Kaźmierczak Leon, strz., grodzieński p.strz.   † 21.03.1920
Kieda Adolf, por., Jazda Tatarska   † 02.06.1919
Klejn [Klein] Stanisław, uł., Jazda Tatarska, pl. 27.06.1919
Klusek [Wlusek] Teofil, szer., 4.V. b.etap. [uł., gr.]   † 02.12.1919
Kmieć Jan, strz., grodzieński p.strz..      † 15.03.[02.]1920
Konieczny Jan, grodzieński p.strz.   † 18.03.1920
Kowalczyk Antoni, strz., grodzieński p.strz.   † 12.03.[02.]1920
Kowalewski Bronisław, uł., 13 p.uł.   † 09.08.1919
Kozioł Wacław, uł., grodzieński. p.uł.   † 30.08.1919
Krański Franciszek   † 30.06.1919
Krzykwa Leon, szer.? [por.], 2 Dyw. Lit.biał.,   † 15.01.1920
Kubor [Hubar] Rafał, szer., D.P.E. Grodno   † 19.02.1920
Kurawski [Kuzawski] Bolesław, strz., 2 kowieński p.strz.   † 15.12.1919
Loginowicz [Aginowicz] Jan, uł., Jazda Tatarska   † 31.12.1919
Ludynia [Lubyka] Jan. 2.III b.et. Kielce   † 26.12.1919
Łokuciejewski [Łakuciewski] Lucjan, szer., 2 D.lit.biał.   † 09.01.1920
Matuk [Macuk] Józef, uł., grodzieński p.uł.   † 09.01.1920
Malinowski Antoni, uł., Jazda Tatarska   † 01.01.1920
Maraszek Jan, szer., 2.III.B.et. Kielce.   † 31.12.1919
Markowski Bronisław, szer., 41 pp   † 10.01.1920
Mat?er   † 1920
Matusewicz [Matusiewicz] Tadeusz, szer., grodzieński p.strz., zm.r. 14.12.1919
Michalak Paweł, szer., IV b.et. Kraków   † 12.01.1920
Michałowski Władysław, strz., kowieński p.strz.   † 13.01.1920
Mieszczak Kazimierz, strz., suwalski p.strz..   † 23.06.[28.11.]1919
Mikucki [Mikulski] Antoni, ppor.[ppłk], D.O.G. IX   † 24.04.1920
Musialik Józef, strz., grodzieński p.strz.   † 16.02.1920
Nowak [Nowiak] Wojciech, szer. sanitariusz, szp. Tw. Grodno   † 29.10.1919
Nowicki Stanisław, strz., grodzieński p.strz.   † 16.02.1920
Pamuła Andrzej, saper, 12 b.sap   † 14.03.[08.01.]1920
Pietraszkiewicz Stanisław, uł., Jazda Tatarska   † 26.09.1919
Piskorski [Piskowski] Feliks, szer., 5 pp leg.   † 10.10.[19.09.]1919
Popławski Piotr, szer., Dtwo. Tw. Grodno   † 05.01.1920
Prymas Andrzej, VI b.et. Kraków   † 20.01.1920
Rakowski Wac, 41 p.strz.   † 27.01.1920
Rybek [Kanbek] Jan, por.,    grodzieński p.strz., pl. 12.07.1919
Sakowski L., 41 p.strz.   † 31.01.1920
Sienkiewicz Stanisław, żandarm, żand. wojskowa   † 21.09.1919
Stępień Jan, szer., 4 b.etap. [20 pp]   † 30.07.1919
Sulawski Kazimierz, pułkownik artylerii
Szewczyk Andrzej, sap., 12 B.Sap.Kres.   † 26.02.1920
Szular?[Szulada] Walenty, strz., grodzieński p.strz   † 13.02.1920
Świątek Bolesław, grodzieński p.strz   † 18.02.1920
Święciński Benedykt, szer., Dtwo. Tw. Grodno   † 20.10.1919
Tarasewicz Piotr, st.uł., grodzieński p.uł., pl. 12.09.[10.10.]1920, Jeziorce
Tenowicz August, kpr., suwalski p.strz.   † 10[19].06.1919
Tolo Michał   † 20.01.1920
Trzciński Franciszek, strz., grodzieński p.strz.   † 21.02.1920
Twardokies Piotr, szer., 2.III.B.Et. Kielce.   † 31.12.1919
Włodarski?[Włodarczyk] Józef, 12 B.Sap.kres. † 12.02.1920
Zdybał Franciszek [Zdybel Piotr], 2.III B.et. Kielce   † 11.01.1920
Zumski Stan, sekcyjny POW   † 15.10.1919

Dane pochowanych (stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książkę "Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920" (1934). W nawiasach kwadratowych podane są dane spisane z nagrobków.

Mogiła zbiorowa

Zlokalizowana na starym Cmentarzu Franciszkańskim położonym na Zaniemniu, obok alei głównej. Pogrzebano w niej nieznaną liczbę bezimiennych żołnierzy WP poległych w lipcu 1920 r. Grób został odnowiony w latach 90-tych. Umieszczono na nim betonową płytę i krzyż z rur metalowych. U podstawy krzyża umieszczono metalową przedwojenną tabliczkę z napisem:

”BEZIMIENNYM BOHATEROM • POLEGŁYM w WALCE • o NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI • w GRODNIE 1920 r. •• Z.S. PRZY WYTW.P.M.T. w GRODNIE”.

Tabliczkę ufundował Związek Strzelecki przy Wytwórni Polskiego Monopolu Tytoniowego w Grodnie.

Na cmentarzu jest także mogiła zbiorowa poległych podczas obrony Grodna w 1939 roku.

Źródło: Ewa Ziółkowska, Cmentarz Franciszkański w Grodnie [w:] Przeszłość i Pamięć, Nr 1/2, 2002