Aubérive
Francja, region Grand Est, departament Marne.
Lokalizacja: 49.1946N, 4.4219E [pokaż mapę]
Cmentarz wojenny
Nekropolia narodowa w Aubérive (Nécropole nationale „Le Bois du Puits” à Aubérive) składa się z trzech cmentarzy wojennych: francuskiego, polskiego i niemieckiego. Cmentarz francuski powstał w 1920 roku. W latach następnych przenoszono tu szczątki żołnierzy, ekshumowane z prowizorycznych cmentarzy i grobów, z rejonu na wschód od Reims. Pogrzebano 6424 żołnierzy francuskich (w tej liczbie 2908 w trzech ossuariach). Za cmentarzem francuskim znajduje się cmentarz niemiecki, na którym pochowano 5359 żołnierzy. 2235 spoczywa w grobach indywidualnych a 3124 w ossuarium.
W roku 1923, na nekropolii narodowej w Aubérive, założono polski cmentarz wojskowy (Cimetière militaire polonais d'Aubérive). Ekshumacje i przenoszenie szczątków odbywały się w latach 1923-1926. Pogrzebano 129 (lub 130) żołnierzy polskich, poległych i zmarłych w latach 1914-1920 na terenie Szampanii (Champagne). Spoczywają tu m.in.:
Władysław Szuyski (de Szuyski Ladislas), st. szer. (soldat 1 cl.), chorąży (porte drapeau) oddziału Bajończyków. Poległ 29.11.1914, wymieniony w rozkazie armijnym, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wojennym (Croix de guerre avec palme), Virtuti Militari 5 kl. i Krzyżem Niepodległości.
Jan Rybnowski, szer., 1 pułku strzelców polskich (1 régiment de chasseurs polonais), poległ 20.06.1918, uznany za pierwszego poległego żołnierza Armii Polskiej we Francji.
Lucjan Chwałkowski, ppor., 5 kompania 1 p.strz. polskich, wyniesiony spod ostrzału przez szer. Michała Mroczko, zmarł z ran 8 lub 10 lipca 1918 r. Ochotnik z Ameryki, pierwszy poległy oficer Armii Polskiej we Francji. Pośmiertnie odznaczony Legią Honorową (Légion d’Honneur), Croix de guerre avec palme, VM 5 kl., Krzyżem Walecznych i Krzyżem Niepodległości.
W 1928 r. został odsłonięty pomnik ku czci poległych podczas I wojny światowej. Umieszczono na nim tablicę z dwujęzycznym napisem:
”ŻOŁNIERZOM POLSKIM • POLEGŁYM ZA WSPÓLNĄ SPRAWĘ • W LATACH 1914-1918 • NA ZIEMI FRANCUSKIEJ • POLSKIE TOW. OPIEKI • NAD GROBAMI BOHATEROW • WARSZAWA 1928 R. •• AUX SOLDATS POLONAIS • MORTS POUR LA CAUSE COMMUNE • EN 1914-1918 • EN TERRE FRANÇAISE. • L’ASSOCIATION POLONAISE • DE CONSERVATION • DES TOMBES DES HEROS. • VARSOVIE 1928."
Poniżej znajduje sie napis:
”BOHATEROM RODAKOM POLEGŁYM ZA WOLNOŚĆ NARODÓW • HALLERCZYCY • 8-VII-1928”.
Dnia 1 września 1936 r., podczas wizyty we Francji, gen. Edward Śmigły-Rydz, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych oraz gen. Maurice Gamelin złożyli wieńce na mogiłach na polskim cmentarzu wojskowym w Aubérive. Następnie odwiedzili pomnik-ossuarium "La Ferme de Navarin".
Po drugiej wojnie światowej na cmentarzu pochowano dalszych 256 żołnierzy, poległych i zmarłych w północno-wschodniej Francji w latach 1940-1945. Ogółem spoczywają tu szczątki 385 żołnierzy polskich.
W latach trzydziestych, drewniane krzyże zostały zastąpione przez krzyże betonowe. W 1991 r., pomnik ku czci poległych w obu wojnach światowych, został odnowiony przez Federację byłych kombatantów polskich we Francji (Fédération des anciens combattants polonais en France).
W 2016 r. dokonano wymiany krzyży. Na nowych tabliczkach umieszczono poprawione i uzupełnione dane pochowanych żołnierzy.
2017-11-11
2013-10-18
Fot. JPHA FORUM pages 14-18
2011-04-13
Zdjęcia archiwalne
Spis pochowanych
Szuyski Władysław, soldat 1 cl. – porte drapeau, 2 RM/1RE, pol. 29.11.1914 (141) (odzn. VM, KN, CdG) 3 Inconnus polonais /3 Nieznanych żołnierzy/, Armée Polonaise † 1917-1919 (91) Bartman Antoni, sous-lieutenant, 1 RCP, pol. 25.07.1918 (116) (odzn. VM, KN) Bartold Leon, 1 RCP † 1918-1919 (96) Bednarz Wincenty, sergent, 1 RCP † 25.07.1918 (117) (odzn. KN) Blaha Stanisław, aspirant (sous-lieutenant), 3 RCP † 02.06.1918 (142) (odzn. KN) Błażak Józef, 19 RCP † 17.06.1919 (136) Borucki Dyonizy, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (64) (odzn. KN) Brzeziński Julian, caporal, 2 RCP † 05.08.1918 (182) Bukowski Józef, Armée Polonaise † 25.05.1918 (325) Chefonar Adam, caporal, 8 RCP † 1918-1919 (230) Chmielewski Andrzej, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (70) (odzn. KN) Chwaduczek Jan, Armée Polonaise † 1917-1919 (217) Chwałkowski Lucjan, sous-lieutenant, 1 RCP zm. z ran 10.07.1918 (88) (odzn. VM, KN, KW, LH, CdG) Cybulski Antoni, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (69) Czałpiński Stanisław, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (71) (odzn. KN) Czarnecki Marian, Armée Polonaise † 1917-1919 (86) Czarniecki Stanisław, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (40) (odzn. KN) Czerniewski Bronisław, chasseur, 1 RCP † 17.07.1918 (24) (odzn. KN) Czulczal Ludwik, 2 RCP † 31.03.1918 (189) Dembiczak Stanisław, chasseur, 2 RCP † 15.10.1918 (192) Dec Jan, 1 RCP † 1918-1919 (231) Dmochowski Stanisław, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (112) (odzn. KN) Doroszyński Baltazar, sergent, Armée Polonaise † 1917-1919 (38) Duda Franciszek, 3 RCP † 25.03.1919 (207) Dunajewski, Armée Polonaise † 1917-1919 (37) Engiel Włodzimierz, Armée Polonaise † 27.07.1918 (236) (odzn. KN) Filizy Łukasz , 5 RCP † 22.07.1919 (238) Gajewski Józef, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (17) Gander Roman, Armée Polonaise † 1917-1919 (144) Gawskowski Onufry, 3 RCP † 21.09.1918 (161) Gawrysz Michał, chasseur, 1 RCP † 16.07.1918 (138) Geirel Michał, Armée Polonaise † 29.09.1919 (240) Górski Jan, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (137) Głuchowski Stefan, Armée Polonaise † 1917-1919 (133) Gnidowski Michał, 1 RCP † 03.10.1918 (209) Grabowski Jan, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (143) Gusnic, 1 RCP † 24.09.1918 (163) Hryniewiecki Dominik, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (43) (odzn. KN) Jacko Grzegorz, 3 RCP † 22.09.1918 (165) Jasiński Władysław, chasseur, 1 RCP † 16.10.1918 (181) (odzn. KN) Kajpust Stanisław, chasseur, 1 RCP † 07.08.1918 (159) (odzn. KN) Kalinowski Konstanty, 1 RCP † 09.09.1918 (164) Kamieński Tymoteusz, Armée Polonaise † 1918 (62) Karapiewski Witold, Armée Polonaise † 23.02.1920 (190) Karczyński Stanisław, chasseur, 1 RCP † 16.07.1918 (18) Karlański Stanisław, Armée Polonaise † 25.06.1919 (355) Karolewski Józef, chasseur, Armée Polonaise † 18.12.1918 (166) Karolski Stanisław, chasseur, 1 RCP † 26.06.1918 (210) Kezyzesiak (Krzysiak ?) Stanisław, Armée Polonaise † 1917-1919 (7) Klebczyk Michał, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (114) (odzn. KN) Kochański Stanisław, Armée Polonaise † 04.08.1919 (206) Kokot Antoni, Armée Polonaise † 1917-1919 (8) Kostowiecki Jakub, Armée Polonaise † 1917-1919 (158) Kościelny Ludwik, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (94) (odzn. KN) Kowalec Franciszel, Armée Polonaise † 01.03.1919 (186) Kozak Aleksander, 2 RCP † 01.04.1919 (188) Kraszewski Stanisław, chasseur, 1 RCP † 23.06.1918 (92) Krawczyk Marian, Armée Polonaise † 1918-1919 (9) Krzemieński (Krzemiński ?) Piotr, chasseur, 1 RCP † 16.07.1918 (118) Krzesiński Jan, chasseur, 2 RCP † 29.05.1918 (162) Kulpa Wojciech, chasseur, Armée Polonaise † 10.10.1918 (168) (odzn. KN) Kwiatkowski Marian, Armée Polonaise † 1918 (61) Kwiatosiński Antoni, chasseur, 1 RCP † 30.08.1918 (212) Leśniak Jan, chasseur, 2 RCP † 18.06.1918 (211) Łapiński Ignacy, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (93) (odzn. KN) Łonczyński (Łączyński ?) Aleksander, chasseur, 3 RCP † 13.07.1918 (208) Łupina Stanisław, chasseur, 1 RCP † 21.07.1918 (113) (odzn. KN) Maciejewski Jan, chasseur, 1 RCP † 20.07.1918 (21) (odzn. KN) Maciejewski Teofil, chasseur, 1 RCP † 01.08.1918 (67) (odzn. KN) Maezmarck (Kaczmarek ?) Alfons, 21 RCP † 11.06.1919 (239) Makowski Ludwik, chasseur, 1 RCP † 09.08.1918 (95) (odzn. KN) Marchewka Jan, chasseur, 1 RCP † 04.08.1918 (63) (odzn. KN) Markowski Ignacy, chasseur, 1 RCP † 16.07.1918 (20) (odzn. KN) Matuszewski Jarosław, sergent, 1 RCP † 15.07.1918 (72) (odzn. KN) Michalski Bolesław, chasseur, 1 RCP † 16.07.1918 (39) Morawski Wincenty, chasseur, 1 RCP † 25.06.1918 (89) Mroczka Michał, chasseur, 1 RCP † 25.07.1918 (111) (odzn. KN) Mrowiec Tomasz, caporal, Armée Polonaise † 25.04.1919 (167) Nowchliński Stefan, Armée Polonaise † 1917-1919 (13) Parczewski Stanisław, Armée Polonaise † 29.01.1919 (12) Perchalski Józef, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (139) Perczak Andrzej, sergent, 1 RCP † 15.07.1918 (160) (odzn. KN) Pilarski Aleksander, chasseur, 1 RCP † 07.06.1918 (213) Piotrowicz Piotr, chasseur, 1 RCP † 25.06.1918 (87) Piotrzkowski? Ludwik, 1 RCP † 16.07.1918 (15) Piotrzkowski? Ludwik, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (22) Piwonia Bolesław, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (110) Poddubik Franciszek, caporal, Armée Polonaise † 24.07.1918 (235) Podolski Mikołaj, Armée Polonaise † 1917-1919 (85) Podgorski Józef, chasseur, Armée Polonaise † 03.03.1919 (233) Post Konrad, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (119) Pozdal Michał, 3 RCP † 1918-1919 (232) Prokop Antoni, sergent, 1 RCP † 24.07.1918 (66) Przeradzki Stanisław, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (115) Ptak Walenty, chasseur, 1 RCP † 04.08.1918 (19) (odzn. KN) Rauba Józef, chasseur, 1 RCP † 14.10.1918 (215) Roman Wojciech, chasseur, 1 RCP † 06.06.1918 (135) Rybnowski Jan, chasseur, 1 RCP † 18.06.1918 (47) Siatkowski Aleksander, chasseur, 1 RCP † 24.07.1918 (65) Siemek Feliks, Armée Polonaise † 1917-1919 (10) Sirotka Jan, Armée Polonaise † 1917-1919 (109) Sortoszyński Henryk, Armée Polonaise † 1917-1919 (157) Stoczyński Jan, chasseur, 1 RCP † 25.07.1918 (42) (odzn. KN) Strożyk Alojzy, Armée Polonaise † 23.12.1919 (11) Szczepaniak Stanisław, chasseur, 1 RCP † 19.07.1918 (46) (odzn. KN) Świtalski Władysław, chasseur, Armée Polonaise † 16.07.1918 (234) Tadeuszak Andrzej, chasseur, 1 RCP † 12.10.1918 (187) Tomaszenski (Tomaszewski ?) Stanisław, 1 RCP † 24.03.1919 (185) Tomczak Jan, Armée Polonaise † 08.10.1919 (191) Tomczyk Józef, caporal, 1 RCP † 15.07.1918 (90) (odzn. KN) Walkowiak Franciszek, chasseur, 1 RCP † 10.07.1918 (45) (odzn. VM) Wanderelik (Wunderlich ?) Antoni, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (16) Waruszewski Jan, Armée Polonaise † 1917-1919 (14) Waryski Piotr, 3 RCP † 1918-1919 (229) Wasilewski Kazimierz, chasseur, 1 RCP † 21.07.1918 (140) Waszkiewicz Adolf, 5 RCP † 07.10.1919 (237) Wierzchołek Piotr, chasseur, 2 RCP † 11.08.1918 (183) Wilkowicz Michał, Armée Polonaise † 11.07.1919 (205) Winorowski Stefan, chasseur, Armée Polonaise † 20.07.1918 (134) Wiśniewski Aleksander, sergent, 1 RCP † 15.07.1918 (41) Wiśniewski Jan, chasseur, 1 RCP † 28.07.1918 (120) Wojcicki Wawrzyniec, caporal, 1 RCP † 02.07.1918 (44) Wójtowicz Tomasz, chasseur, 1 RCP † 15.07.1918 (68) (odzn. KN) Zdrojewski Józef, chasseur, 1 RCP † 22.07.1918 (23) Zmysłowski Władysław, chasseur, 1 RCP † 19.07.1918 (48) (odzn. KN) Żukowski Aleksander, chasseur, 1 RCP † 1917-1919 (214) Żuk Henryk, chasseur, Armée Polonaise † 31.10.1918 (184)
Dane pochowanych spisano z tabliczek, które sfotografował Jean-François Kusina w 2017 r. W nawiasach po dacie śmierci podane są numery grobów. Nazwiska żołnierzy pośmiertnie odznaczonych Krzyżem Niepodległości (KN) ustalono na podstawie Monitora Polskiego nr 140/1932 (Rozporządzenie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dn. 15.06.1932 r.).