|
|
Tannenberg 1914r.
autor ::
Maciej Giernatowski :: 2002-06-24 :: drukuj
|
|
Po nierozstrzygniętej bitwie pod Gąbinem, na terenie dzisiejszego obwodu kaliningradzkiego, dowódca 8 armii niemieckiej gen. von Prittwitz uznał, że dalsza obrona Prus Wschodnich przed 1-wszą rosyjską armią pod dowództwem gen. Rennenkampfa jest bezcelowa. Nakazał odwrót na zachód za linię Wisły. Utrata szansy pokonania Rosjan i brak inicjatywy do podjęcia walki przyczyniły się do decyzji sztabu o odsunięciu gen. von Priittwitz.
Nadeszły niepokojące wiadomości, że 2-ga armia rosyjska pod dowództwem gen. Samsonowa od południa wkracza do Prus Wschodnich. XV korpus rosyjski pod dowództwen gen. Martosa starł się z XX korpusem niemieckim gen. Scholtza, który wobec braku wsparcia wycofał się. Rosjanie zajęli Działdowo i Nidzicę.
Nowi dowódcy 8 armii, generałowie Hindenburg i Ludendorf, po przybyciu 23 sierpnia 1914 do kwatery głównej i zapoznaniu się z sytuacją, wydali pierwsze rozkazy nakazujące przeciwstawienie się 2-giej armii rosyjskiej. Nastąpiło przegrupowanie 8 armii, która w centralnym położeniu rozdzielała obie armie rosyjskie. Nadchodząca wielka bitwa miała rozstrzygnąć wszystko.
25 sierpnia 1914
Niemcy przejęli niezaszyfrowany rozkaz Samsonowa, że armia rosyjska kieruje się na linię Olsztyn - Ostróda. Znalezione wcześniej przy poległym oficerze rosyjskim rozkaz oeracyjny frontu potwierdzał to. Początkowo generał był przekonany, że przeciwnik cofa się i wydał ścisłe instrukcje co do kierunku pościgu:
- XIII korpus – ma osiągnąć linię Gimmendorf – Kurken (Nowa Kaletka – Kurki;
- XV korpus – Nadrau – Paulsgut (Nadrowo – Pawłowo);
- XXIII korpus – Gardinen – Michalken (Gardyny – Michałki).
Osłonę prawego skrzydła pełnił VI korpus, który miał dotrzeć w tym dniu do Bischofburg (Biskupca), mając jako wsparcie 4 dywizję jazdy stojącą w Sensburgu (Mrągowie). Osłoną lewego skrzydła był I korpus stojący na linii Bergling – Gross Grieben (Brzeźno Mazurskie – Grzybiny), fortyfikując okopami linię Usdau – Gross Tauersee (Uzdowo – Turza Wielka). Jazda lewego skrzydła miała zająć Lautenburg (Lidzbark Welski) i Strassburg (Brodnicę).
Ustalono, że armia Rennenkampfa sądząc, że Niemcy wycofują się na Królewiec, ściga ją wprost na zachod. Na linii Jezior Mazurskich nie ma większego ruchu Rosjan.
26 sierpnia 1914
O świcie rosyjski VI korpus pod dowództwem gen. Białowieszczeńskiego będący w okolicy Biskupca, zgodnie z odwołanymi wcześniej rozkazami (o czym nie wiedziano) skierował się w stronę centrum do XV korpusu. Niespodziewanie nawiązano kontakt na północy z nieprzyjacielem. Rosjanie sądząc, że to uciekające przed Rennenkampfem oddziały, wykonali zwrot i uderzyli. Starli się z korpusem gen. Mackensena idącego po przegrupowaniu i oderwaniu się od 1-wszej armii rosyjskiej wprost do ataku. Klęski VI korpusu rosyjskiego dopełnił atak korpusu von Belova oddzielając go od centrum. Prawe skrzydło gen. Samsonowa zostało otoczone.
W centrum natomiast XV korpus rosyjski z przydzieloną 2 dywizją piechoty ruszył na wprost XX korpusu niemieckiego z linii Orlau – Lahna – Frankenau (Orłowo – Łyna – Frąknowo) na front Grieslinen – Hohenstein – Ko:nigsgut (Gryźliny – Olsztynek – Królikowo).
O 13:00 nie napotkawszy nigdzie nieprzyjaciela, zatrzymuje się na dłuższy wypoczynek na linii Schwedrich – Nadrau – Paulsgut (Swaderki – Nadrowo – Pawłowo).
Tymczasem o 12:00 - 2 dywizja piechoty rosyjskiej, która posuwała się dwoma brygadami na osiach Lippau – Thurau – Seewalde (Lipówko – Turowo – Zybułtowo) oraz Michalken – Janschkau – Mu:hlen (Michałki – Januszkowo – Mielno), lewa kolumna po dojściu do Thurau (Turowa) została nagle ostrzelana z frontu Logdau – Faulen (Łogdowo – Ulnowo) silnym ogniem artylerii, po czym rozpoczęło się niespodziewane natarcie niemieckiej piechoty.
Przed dojściem do starcia brygada, zupełnie zdezorganizowana, cofnęła się na Lippau (Lipówka).
Prawa kolumna która początkowo rozwijała się do natarcia na Mu:hlen (Mielno), zawróciła na Januschkau (Januszkowo).
Dowiedziawszy się o walce 2 dywizji piechoty, dowódca XV korpusu (gen. Martos) chciał ruszyć jej na pomoc. Rozciągnięty jednak korpus brygadami na froncie 11 km, zwrócony ku północy, musiał wykonać całym tym szerokim frontem zejście w lewo, by ustawić się na stanowiskach wyjściowych do natarcia. Po krótkiej walce z wysuniętymi w Hohensteinie (Olsztynku) oddziałami niemieckimi, korpus do północy zajął front Grieslienen – Hohenstein – Lichteinen – Paulsgut – Ganshorn (Gryźliny – Olsztynek – Lichtajny – Pawłowo – Gąsiorowo).
XIII korpus rosyjski w tym dniu maszerował dwoma kolumnami:
- 1 dywizja piechoty – Kurken – Ganglau (Kurki – Gągławki) i na noc zatrzymuje się w Stabigotten (Stawigudzie);
- 36 dywizja piechoty – Wuttrrienen – Alt Allenstein (Butryny – Stary Olsztyn) na noc zatrzymując się w Alt Allenstein (Starym Olsztynie).
Natomiast na południowej części frontu, również 26 sierpnia o 4:00 potężny ogień artylerii niemieckiej, na rozkaz gen. von Francois, daje znak do rozpoczęcia walk. Rusza natarcie dwóch dywizji w kierunku Usdau (Uzdowa).
O 5:00 z Bergling (Brzeźna Mazurskiego) rusza 1 dywizja piechoty dowodzona przez Schmetau.
2-ga dywizja piechoty z brygady Mu:hlmana zaczyna atak o 5:45 zająwszy dworzec w Grallau (Gralewie), dochodzi dość szybko na pół drogi pod Meischlitz (Myślęta), skąd zaczyna się natarcie na stanowiska rosyjskie przed Gr. Tauersee (Turza Wlk). Stąd jednak dalszy jej ruch napotyka na poważny opór nieprzyjaciela. Dywizja zostaje osadzona na miejscu. Rosjanie przechodzą do przeciwnatarcia i odrzucają batalion wysunięty jako osłona prawej flanki ku Heinrischsdorf (Płośnicy), grożąc oskrzydleniem.
Brygada Mu:hlmana prowadzi ciężkie walki wytrzymując przed Heinrischsdorf (Płośnicą) silny napór nieprzyjaciela. Położenie centrum i prawego skrzydła, mogące stać się dość krytyczne, zostaje uratowane dzięki stosunkowo szybkiemu powodzeniu północnych natarć. Siła uderzenia i manewru skrzydłowego zbiegło się z osłabieniem tego skrzydła rosyjskiego.
O godzinie 11:00 Usdau (Uzdowo)zostaje zdobyte. Rosjanie cofają się na Soldau (Działdowo).
27 sierpnia 1914
Obie dywizje XX niemieckiego korpusu w rannych godzinach maszerują ku wschodowi bez napotkania na swej drodze nieprzyjaciela. Około południa 41 dywizja piechoty doszła prawym skrzydłem do Kamiontken (Kamionki), 37 dywizja piechoty do Seythen (Sitna). Na odcinku obrony rozwinęło się od godziny 10:00 gwałtowne natarcie rosyjskie z Hohenstein (Olsztynka).
Oddziały obrony krajowej i rezerwy stawiały silny opór na swych stanowiskach. Tymczasem doszły groźne wiadomości, że Rosjanie zdobyli Mu:hlen (Mielno), co było nieprawdą. Gen. von Scholtz zatrzymuje natarcie 37 dywizji piechoty, zawraca ją w tył i naciera na Mu:hlen (Mielno) wzdłuż zachodniego brzegu jeziora Mu:hlen (Mielno).
41 dywizja piechoty zostaje skierowana ku północy i ma nacierać nie poniżej jez. Kownatken (Kownatki), lecz wzdłuż jego zachodniej krawędzi przez Wronowo na Waplitz (Waplewo), z zadaniem wyjścia na tyły nieprzyjaciela atakującego Mu:hlen (Mielno).
Skoro wyjaśniła się bezpodstawność alarmu, 37 dywizja piechoty, do walki już nie wchodzi, stając na nocleg na tyłach pozycji obronnej.
41 dywizja piechoty skierowana wskutek zmiany linii marszu na piaszczyste drogi posuwa się powoli i zupełnie wyczerpana dochodzi na noc do Wronowa.
W skutek otrzymania wiadomości o wzmocnieniu się sił rosyjskich w rejonie Hohenstein (Olsztynka), generał von Scholtz zarządził by 37 dywizja piechoty zostawiła jeden pułk na wzmocnienie odcinka Mu:hlen (Mielna), przesunęła się w ciągu dnia ku północy.
28 sierpnia 1914
Generał von Scholtz otrzymał rozkaz od dowódcy armii by o świcie uderzył na Waplitz (Waplewo), kierując się ku Hohenstein (Olsztynek). O świcie 28 sierpnia gęsta mgła zalegała cały teren bitwy. 41 dywizja piechoty zaczynając swe działania od Wronowa, posuwała się zupełnie na ślepo, bez możliwości rozpoznania i w nieuniknionym rozproszeniu oddziałów. To spowodowało jej klęskę.
Napotkawszy pod Waplitz (Waplewem) dobrze zorganizowaną obronę i po niespodziewanym uderzeniu rosyjskim od Frankenau (Frąknowa), zaskoczone oddziały dywizji uległy panice i w popłochu zaczęły cofać się na Wronowo i dalej do Thurau (Turowa). Decyzja dowódcy armii została uratowana tylko dzięki samorzutnej inicjatywie generała von Morgen. Jego oddziały już od 3:00 stały w gotowości bojowej wyczekując sygnału do natarcia. O 7:00 mgła zaczęła rzednąć, umożliwiając przeprowadzenie zwiadu. Ustalono silne stanowisko przed frontem oddziału von Ungera i na odcinku Dro:bnitz (Drwęck), natomiast stwierdzono, że las Jablonken jest zupełnie nie obsadzony i niestrzeżony.
Von Morgen o 9:00 oddziałom von Ungera poleca sforsować przejście przez Drwęcę pod Mu:hlen (Mielnem) na drodze Paulsgut (Pawłowa). 5 rezerwowa brygada ma opanować trudne i silnie bronione przejście pod Dro:bnitz (Drwęckiem). Czołowe jej natarcie wsparte jest manewrem 6 rezerwowej brygady przez las Jablonken na flankę nieprzyjaciela. Rosyjska dywizja wzięta w dwa ognie cofnęła się na Hohenstein (Olsztynek).
Około południa Dro:bnitz (Drwęck) zostało zdobyte. 37 dywizja piechoty stała już na północ od Geierswalde (Gierzwałdu) gdzie otrzymała rozkaz dowódcy korpusu do natarcia przez las Jablonken na zachód bronionego Hohensteinu (Olsztynka).
Rosjanie trzymali się jeszcze uporczywie tylko przed Mu:hlen (Mielnem). Oddziały obrony krajowej grupy von Ungera nie były w stanie opanować przy słabej swej artylerii dzielnie bronionej przeprawy.
Generał von Morgen nakazuje przegrupowanie natarcia ku północy, celem zajęcia obszaru leśnego przy torze kolejowym. W godzinach popołudniowych ostatni odcinek Drwęcy zostaje przekroczony.
Na północy natomiast XII korpus rosyjski opuścił wczesnym rankiem Olsztyn i pośpiesznym marszem zdąża na pomoc korpusowi XV, wychodząc na tyły dywizji von der Go:ltza, która związana w walce przed Hohenstein (Olsztynkiem) z frontem na południe, mogła otrzymać od tyłu cios całego korpusu.
W południe bitwa już zdaje się być wygraną. Nieprzyjaciel okrążony z trzech stron i wypierany na Hohenstein (Olsztynek), walczy już o odwrót.
W tym przeświadczeniu dowództwo armii niemieckiej wydaje gen Scholtzowi o 13:30 rozkaz do pościgu z linii Wronowo – Hohenstein (Wronowo – Olsztynek) w kierunku Lahna – Kurken (Łyna – Kurki).
41 dywizja piechoty otrzymuje jako kierunek pościgu Orlau (Orłowo).
3 rezerwowa dywizja piechoty – Kurken (Kurki).
Do późnej nocy oddziały niemieckie zmuszone były ciężko walczyć z powoli tylko cofającymi się pułkami XV korpusu. Oddziały von Ungera do nocy osiągają szosę Waplitz – Hohenstein (Waplewo – Olsztyek) w miejscowości Paulsgut (Pawłowo).
5 rezerwowa brygada piechoty zdołała przy największym wysiłku zdobyć wyloty leśne przy Paulsgut (Pawłowie).
6 rezerwowa brygada piechoty po przebiciu się ciężkimi walkami leśnymi ku Ko:nigsgut (Królikowa), naciera aż do nocy na południowy skraj Hohenstein (Olsztynka).
Dywizja von der Go:ltza stanęła na drodze Hohenstein – Schwedrinen (Olsztynek – Swaderki), miażdżąc ogniem swych baterii odpływające ku wschodowi kolumny rosyjskie.
Na koniec dnia niemieckie oddziały stanęły przed Hohenstein (Olsztynkiem) w następującym porządku:
- na wschód – dywizja obrony krajowej
- na zachód – 37 dywizja piechoty
- od południowego-wschodu – 6 rezerwowa brygada piechoty
- dalej na południe 5 rezerwowa brygada piechoty i oddziały von Ungera.
Równocześnie utworzył się front północny z oddziałów obrony krajowej i 37 dywizji piechoty.
Zupełnie poza tymi walkami stała 41 dywizja piechoty, która do końca dnia nie ruszyła się z rejonu Wronowa.
Trasy rowerowe prowadzące przez miejsca związane w opisywanymi wydarzeniami:
Tekst na podstawie książki Bolesława Zawadzkiego „Kampania jesienna w Prusach Wschodnich sierpień-wrzesień 1914” wydanej w Warszawie w 1920 roku. |
|  |
|
 informacje
trasy rowerowe
rower i okolice
agroturystyka
pogoda
forum
ciekawe linki
wyszukiwarka
galerie zdjęć
Olsztyn :: ulice
o nas
kontakt
wiki
nasi sponsorzy
statystyki
firefox
|
