Cmentarz Poległych założony w 1920 r. dwa kilometry od centrum Radzymina. Od strony ul. Warszawskiej parkan stalowy. Dwuskrzydłowa brama wejściowa posiada dwa słupy kubaturowe, w które wmurowano tablice pamiątkowe ku czci 81 pułku strzelców grodzieńskich, 85 pułku strzelców wileńskich i 46 pułku strzelców kresowych. Za bramą wejściową, po obu stronach alei głównej, znajdują się dwie duże mogiły zbiorowe nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego poległych w sierpniu 1920 r. Po prawej stronie alei głównej zbudowano w 1927 r. kaplicę cmentarną. Wewnątrz znajduje się ołtarz i sześć tablic pamiątkowych z nazwiskami żołnierzy i mieszkańców powiatu radzymińskiego poległych w walkach, a także dwóch osób uprowadzonych i zamordowanych przez bolszewików. W fasadę frontową budynku wmurowano popiersie Jana Pawła II i tablicę upamiętniającą wizytę Ojca Świętego na Cmentarzu Poległych w dniu 13.06.1999 r. Na prawej zewnętrznej ścianie kaplicy tablica z napisem:

"CHWALEBNIE • POLEGŁYM • W WALKACH • POD RADZYMINEM • W OBRONIE OJCZYZNY • W ROKU 1920 - RODACY".

Również po prawej stronie alei głównej urządzono bratnią mogiłę żołnierzy 30 pułku strzelców kaniowskich. Na końcu alei usytuowana jest mogiła zbiorowa żołnierzy 28 i 29 pułku strzelców kaniowskich. Nazwiska pochowanych tu żołnierzy umieszczono na marmurowych tablicach.

We wrześniu 1939 roku, w jednej z mogił z 1920 r. pochowano ośmiu polskich lotników, a w październiku urządzono zbiorową mogiłę żołnierzy WP poległych w okolicach Radzymina.

Wykaz żołnierzy poległych w 1920 r., których pochowano na cmentarzu w Radzyminie, nie został nigdy opublikowany, a dokumentacja cmentarza uległa zniszczeniu w 1944 r. W dwóch dużych mogiłach zbiorowych spoczywa prawdopodobnie ok. 300 poległych. Około 20 żołnierzy pogrzebano w mogile 28 i 29 p.s.k., a mogiła zbiorowa 30 p.s.k. kryje zapewne podobną liczbę poległych. Na kilku tablicach, znajdujących się wewnątrz kaplicy cmentarnej upamiętniono poległych i zaginionych. Część z nich spoczywa jednak na innych cmentarzach lub miejsce ich pochówku jest nieznane.

Cmentarz Poległych w Radzyminie przemianowano w 1944 r. na cmentarz parafialny.

Walki o Radzymin trwały od 12 do 16 sierpnia 1920 r. Dn. 13.08.1920 r. oddziały sowieckie rozbiły 46 p.s.k. z 11 DP i zajęły Radzymin. 14 sierpnia weszła do boju 1 Dywizja Litewsko-Białoruska. Pułk strzelców wileńskich odbił Radzymin, ale zagrożony odcięciem musiał się wycofać. 15 sierpnia miasto znowu zdobyto i utracono. Ostatecznie wieczorem Radzymin zajął 30 pułk strzelców kaniowskich. Walczące w rejonie Radzymina dywizje (10, 11 i 1 Litewsko-Białoruska) straciły 316 poległych, 1177 rannych i 1329 zaginionych.

Źródło: Edward Kowalski, „Cmentarz Poległych w Radzyminie” (2005)

Fot. Krzysztof Menel

"ŚP. Jurek Wichrowski • ochotnik szeregowiec, • ucz. szkoły S. Wyrzykowskiego, ostatnio prak- • tykant krawiecki •• wstąpił do wojska d. 9. listopada 1918 r. W 7-ej kom., • 38 p.p. przebył ofensywę w. p. do Berezyny i Dniepru. • W odwrocie przydzielony do 5 kom. 47 p.p. strz. • Kres. poległ w obronie Warszawy w ataku na wieś • Ciemne pod Radzyminem, d. 15 sierpnia 1920 r., • w 18 roku życia. Pogrzebany w bratniej mogile na • Radzymińskim cmentarzu nowym. Nabożeństwo za • spokój duszy odbędzie się w d. 21 b. m. w kościele gar- • nizonowem przy ulicy Długiej o godz. 9-ej rano. • Na ten smutny obrzęd zapraszają wszystkich współ- • czujących •• ojciec, siostra i brat".

Fot. ze zbiorów NAC, Sygnatura: 1-P-3528-2 (źródło: Wikipedia)

1-P-3274 1-P-3387-2 1-P-3387-4 1-P-3528-1 1-P-3528-3 1-P-3375-2 1-P-3375-3

Altfeld Szymon, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Bąk Julian, chor., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Berezowski Marian, kpr., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Biedroński Stefan, por., 11 baon saperów, pol. 13.08.1920
Bierniek Łukasz, strz., 47 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Braun Kazimierz, strz., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Brzeskwiński [Brzeskowiński] Stefan, strz., 47 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Brzeziński Edward, strz., 46 p.strz. kres., pol. 12.08.1920
Cygan Józef, strz., 47 p.strz. kres., pol. 15.08.1920
Czarnecki [Czarniecki] Michał, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol./zm.r.? 15.08.1920
Czekan Michał, strz., 29 psk.   † ??.08.1920
Dzidek Jan, strz., 46 p. strz. kres., pol. 14.08.1920
Faran Jan, strz., 46 p. strz. kres., pol. 14.08.1920
Fajfer [Fejfer] Jan, strz., 47 p.strz. kres., pol. 16.08.1920
Fiszer [Fiszek] Franciszek, plut., 29 p.strz. kaniowskich, pol. 15.08.1920
Gadziński Edward, st. strz., 46 p.strz. kres., zm.r. 16.08.1920
Gajewski Marian, plut., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Galasiński Antoni, kpr., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Glückman Chaskiel, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Grabania Antoni, kpr., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Grausz Kazimierz, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Iwaniak Stanisław, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 15.08.1920
Janeczko Piotr, strz., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Jankowski Bronisław, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920
Jarosz Andrzej,  strz., 46 p. strz. kres., pol. 10-21.08.1920
Kapica Józef, strz., 28 p. strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920
Kasprzak I. (Kasprzyk Ludwik?), strz., 47 p.strz. kres., 13.08.1920
Kawiński Władysław, strz., 46 p. strz. kres., pol. 14.08.1920
Kiełbasa Franciszek, strz., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Klötzel Jakub, ppor., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Kłosowski Mieczysław, kpr., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Kołakowski Jan, strz., 47 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Kopczyński I., st. strz., 47 p.strz. kres., pol. 15.08.1920
Kordziński Kazimierz, strz., 29 p.strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Kosiarski [Kosiawski] Jan, strz., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Kozłowski Wiktor, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Kruglak Tomasz, plut., 47 p.strz. kres., pol. 15.08.1920
Krzyczewski Antoni, kpr., 29 p.strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Książek Andrzej, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 15.08.1920
Kumiarski A., strz., 47 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Lemański Jan, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920
Łańcucki Bohdan, st.strzel., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Łuczywo Marian, por., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Łyszcz Władysław, strz., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Maciak Stanisław, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920
Matlak Józef, st.sierż., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Matlak Z., sierż., 5 pp Leg.   † ??.08.1920
Michałowski Michał, strz., 46 p. strz. kres., zm.r. 15.08.1920
Mielaniuk Stanisław, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 15.08.1920
Mokry Abram, strz., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Mrozowski Józef, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 16.08.1920
Mściwuj [Mściwy] Feliks, st.sierż., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Mudzik Franciszek, strz., 46 p. strz. kres., pol. 13.08.1920
Ołownia Z., kpr., 4 pp   † ??.08.1920
Orlak Józef, strz., 46 p. strz. kres., pol. 12.08.1920
Orzech Ludwik, strz., 46 p. strz. kres., pol. 14.08.1920
Pęczkowski Benedykt, ppor./kpt., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 15.08.1920 (odzn. VM)
Piątkowski T., ochotnik, 201 pp   † ??.08.1920
Piechota [Picheta] Stanisław, strz., 47 p.strz. kres., sierpień 1920
Pogonowski Stefan, por./kpt., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 14.08.1920 (odzn. VM)
Raczyński Aleksander, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920
Raczyński Józef, strz., 47 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Radomski Wacław, ppor., 46 p. strz. kres., pol. 13.08.1920
Rapel Majer [Rappel], strz., 46 p.strz. kres., 14.08.1920
Romanowski (???), strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Roszkowski [Ruszkowski] Feliks, strz., 47 p.strz. kres., pol. 15.08.1920
Rowiński A., ochotnik, 5 pp Leg.   † ??.08.1920
Rozenblat Karol, plut., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920
Sapel Stefan, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Seweryn Wojciech, plut., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Słupecki Władysław, strz., 46 p.strz. kres., pol. 15.08.1920
Sobotkiewicz [Soborkiewicz] Bronisław, strz., 28 p.strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Sója Aleksander, strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920
Stawowy Stanisław, strz., 46 p.strz. kres., zm. 28.08.1920, Warszawa
Stolle Edward, ppor., 50 pp, pol. 13.08.1920
Surowiec Jan, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920, Radzymin
Szpilczyński Adam, strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Świętoń Michał, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920, Radzymin
Świt Paweł, strz. 28 p.strz. kaniowskich, pol. 17.08.1920, Mokre
Tarasek Stanisław, strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Tutak Władysław, strz., 46 p. strz. kres., zm.r. 12.09.1920, Warszawa
Tylzen Gustaw, strz., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Urbach Stanisław (Mieczysław?), strz., 28 p.strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Wajda Jan, strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Walczak Andrzej, podch., 46 p.strz. kres., pol. 13.08.1920
Walter Stefan, mjr., 29 p.strz. kaniowskich, zm.r. 04.10.1920 ( odzn. VM, KWx3)
Wałach Józef, plut., strz., 47 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Warchoł Adolf, strz., 46 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Wiącek Jan, strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Wichrowski [Wichrowicz] Jerzy, st.strz., 47 p.strz. kres., pol. 15.08.1920
Wielgosz Marian, strz. 29 p. strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Wietchy [Wietcha] Władysław, strz. 28 p.strz. kaniowskich, pol. 15.08.1920
Willman Abraham, strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Wlazłowski Antoni, strz., 28 p.strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Wroński Marceli, st.strz., 28 p.strz. kaniowskich, pol. 10.08.1920
Zakrzewski Stefan, strz., 28 p.strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Zasławski Jan, plut., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Zastawnik Jan strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920
Zawodny Aleksander, sierż., 47 p.strz. kres., pol. 14.08.1920
Zieliński Michał strz., 29 p.strz. kaniowskich   † ??.08.1920
Złotecki [Złocki] Konstanty, strz., 47 p.strz. kres., pol. 15.08.1920
Żeczek Franciszek, strz., 46 p.strz. kres.   † ??.08.1920

Dane pochowanych (nazwisko i imię, stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książkę „Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920” (1934). W nawiasach kwadratowych podane są dane spisane z tablic umieszczonych na mogiłach i wewnątrz kaplicy na cmentarzu w Radzyminie. Kapitanowie St. Pogonowski i B. Pęczkowski oraz plut. K. Rozenblat z 28 pułku strzelców kaniowskich spoczywają na „Starym Cmentarzu” w Łodzi. Major St. Walter, dowódca 29 pułku strzelców kaniowskich, ciężko ranny pod Radzyminem, zmarł w Warszawie dn. 04.10.1920 r. i ostatecznie spoczął w Kaliszu. Strz. Michałowski, strz. Stawowy i strz. Tutak zmarli z ran w Warszawie, a ich groby znajdują się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Por. St. Biedroński pogrzebany jest na Starych Powązkach w Warszawie, ppor. E. Stolle w miejscowości Brzozówka na Białorusi, a sierż. A. Zawodny i strz. St. Brzeskwiński na cmentarzu w Kobyłce.

Mieszkańcy byłego powiatu radzymińskiego, upamiętnieni na tablicach znajdujących się wewnątrz kaplicy cmentarnej.

„POLEGLI W WALKACH Z BOLSZEWIKAMI W R. 1920 • MIESZKAŃCY POWIATU RADZYMIŃSKIEGO”
Z GMINY JADÓW: J. GMUR, K. MODZELEWSKI, S. SOBIESKI
GMINA KAMIEŃCZYK: J. NAJMOTA, J. WYSZYŃSKI
GMINA KLEMBÓW: S. LACH, P. RADZKI, S. SUCHOCKI, S. SIENKIEWICZ
GMINA MIĘDZYLEŚ: J. BANASZEK, K. GAJCY, S. JANKOWSKI, S. WIĘCH, S. JACHACY,
S. KIELAK, P. KUR, S. MUSZELIK, S. PYTKOWSKI, J. RAFALIK, B. SOBISZ, J. SUCHENEK,
I. SASIN
GMINA RADZYMIN: A. RASIŃSKI, J. SADLIK
GMINA RĘCZAJE: E. BOSS, P. KUŹNICKI, J. SZCZĘSNY, S. TLAGA, J. WÓJCIK
GMINA TŁUSZCZ: J. GIERTZ, Z. BALCERAK, J. DĄBROWSKI, M. GROMCZEWSKI, W. JĘDRAK,
S. KOSTRZON, F. KUBUJ, B. KOWALEWSKI, I. KARWASIŃSKI, J. KUR, A. MICHALIK,
E. MIĄTKIEWICZ, W. PIEKUT, A. ORDYNIAK, E. PIECHOTKA, W. ROJECKI, B. ROGUSKI,
W. RACKI, J. STRYJEK, T. SAPIECHA
GMINA ZABRODZIE: F. BAŃSKI, J. GRZESZKIEWICZ, A. NAJMOŁA, M. ROPEK, A. STAŃCZAK,
J. WRONA, S. ZIELIŃSKI, S. ŻELAZOWSKI.

„PAMIĘCI • UPROWADZONYCH • PRZEZ BOLSZEWIKÓW • I ZAGINIONYCH BEZ WIEŚCI •
KS. WIKAREGO PARAFJI • RADZYMIŃSKIEJ • ANDRZEJA RUDZKIEGO •
I KIEROWNIKA SZKOŁY POWSZECHNEJ • DOMINIKA RUSINIAKA”

• Powstańcze mogiły i pomniki 1830-31r.
• Powstańcze mogiły i pomniki 1863-64r.
• Pomniki wojen pruskich XIX w.
• Cmentarze i pomniki IWŚ 1914-18r.
• Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic 1918-21r.
• Pomniki plebiscytowe na Warmii i Mazurach 1920r.
• Mogiły poległych i zmarłych na służbie 1921-39r.
• Cmentarze i pomniki wojny obronnej 1939r.
• Cmentarze i pomniki IIWŚ 1939-45r.
• Cmentarze i pomniki wojenne na terenie Polski i innych państw europejskich

• Zamki i warownie państwa krzyżackiego
• Kościoły i kaplice
• Przydrożne kapliczki na Warmii i Mazurach

• Le Mans grób ppor. Józefa Franka
• Saint-Mandé utworzono
• Pantin utworzono
• Ivry-sur-Seine utworzono
• Talence utworzono
• I Wojna Światowa (1914-18r.) [Francja]
• Nowiny [Mogiła żołnierska]
• Kowale Oleckie [Pomnik poległych i cmentarz]
• Giżycko (Lec) [Spis poległych]
• Koszyce (Košice) [Pomnik Żołnierzy Armii Czerwonej]
• Rogojny [2024-10-26]
• Krysk Nekrologi, Ltn. Max Paluka
• Kłajpeda [Cmentarz wojenny]
• Kłajpeda (Klaipėda) [Cmentarz wojenny]
• Bolków [2015-08-17]