Płock
Województwo mazowieckie, powiat Płock, gmina Płock.
Lokalizacja: 52.5463N, 19.7065E [pokaż mapę]
Tablice pamiątkowe
Umieszczone na ścianach dziewiętnastowiecznego budynku Odwachu, znajdującego się na pl. Narutowicza. W czasie walk w sierpniu 1920 r. w pobliżu znajdowała się jedna z barykad broniących dostępu do mostu. Z lewej strony budynku tablica poświęcona poległym w obronie Płocka. Z prawej strony tablica ku czci marszałka Józefa Piłsudskiego:
”MARSZAŁKOWI • JÓZEFOWI PIŁSUDSKIEMU • PIERWSZEMU • HONOROWEMU OBYWATELOWI PŁOCKA • W HOŁDZIE • W 75 ROCZNICĘ BOHATERSKIEJ • OBRONY MIASTA W WOJNIE • POLSKO-SOWIECKIEJ • W SIERPNIU 1920 ROKU •• SPOŁECZEŃSTWO PŁOCKA • DNIA 18 SIERPNIA 1995 ROKU”.
Dn. 08.08.1921 r. rada miejska uchwaliła nadanie J. Piłsudskiemu godności honorowego obywatela miasta Płocka.
W skład załogi przedmościa Płocka wchodziły m.in.: batalion zapasowy 6 pp leg., kompanie alarmowe 10, 28, 31 i 37 pp, tatarski p.uł. (1968 żołnierzy, 8 dział i 10 ckm). Stanowiska przebiegały półkolem ok. 2 km. od Płocka. Dn. 16.08.1920 r. pod miasto dotarły oddziały 54 Brygady Strzeleckiej z sowieckiej 18 DS. Następnego dnia oddziały polskie zaatakowały bez powodzenia stanowiska sowieckie i po zapadnięciu zmroku wycofały się na pozycje przedmościa. 18.08.1920 r. załoga polska powtórnie zaatakowała Trzepowo i Rogozino zdobywając te miejscowości. Jednakże na tyły i skrzydło Polaków uderzyły kolumny 10 Dywizji Kawalerii, które rozbiły pod Trzepowem batalion 6 pp leg. Do Płocka zdołała się wycofać jedynie mała grupa polskich żołnierzy, za którą od północy wdarli się czerwonoarmiści. Uderzyli także na wschodnią część miasta. Doszło do walk ulicznych, a zbudowane barykady stanowiły samodzielne punkty oporu. Do walczących żołnierzy dołączyło 318 ochotników ze Straży Obywatelskiej, 80 żandarmów i ponad 100 harcerzy. Obrońców wspierały statki flotylli wiślanej ostrzeliwując sowiecką kawalerię i artylerię. Wieczorem linia obrony przebiegała już tylko kilkaset metrów od mostu. Po zmroku przez most przeszły pododdziały słuckiego i kowieńskiego p.strz., batalion 102 pp i 2 baterie artylerii. Rano 19.08.1920 r. załoga Płocka ruszyła do natarcia wypierając nieprzyjaciela z miasta. Obrona Płocka o dwa dni opóźniła odwrót sowieckiego III Korpusu Konnego. Polacy stracili ok. 300 zabitych (w tym ok. 100 cywilów), ponad 400 rannych i 350 jeńców, z których wielu zostało zamordowanych. Z powodu sowieckich rabunków i gwałtów ucierpiała także ludność cywilna.
Dn. 10 kwietnia 1921 r. marszałek J. Piłsudski odznaczył miasto Płock Krzyżem Walecznych, a 23 jego obrońców otrzymało Krzyż Virtuti Militari.
Źródło: Janusz Odziemkowski "Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920" (2004)
2010-07-17
Fot. Krzysztof Menel
Spis poległych
POLEGLI W OBRONIE PŁOCKA • W SIERPNIU 1920 ROKU Assante Izaak Berezowski Stanisław Brodziński Lucjan Bujakiewicz Władysław Chorążewicz Stanisław Dobiszewski Wacław Dutkiewicz Franciszek Fuksiński Jan Głogowiecki Mieczysław Głowacki Leon Goebelt Edmund Grabowski Stanisław Gradowski Antoni Hammer Chaim Kalisz Wincenty Kamiński Józef Kozłowski Bolesław Krawczyński Bolesław Krongold Henryk Lewandowski Stanisław Lewicki Bronisław Lisiecki Łukaszewski Bolesław Maciejowski Antoni Matysiak Kazimierz Mączewski Jerzy Mieszczyński Adam Modrzejewski Tadeusz Narwa Abram Niździński Wacław Nordenberg Ber Ogman Chaim Ossowski Wiesław Pokorski Leon Ragina Wacław Rotenberg Uszer Skinder Bolesław Sklarski Aleksander Solarz Franciszek Stawicki Józef Szewnic Dawid Szkudlarek Józef Szymański Izydor Siwanowiczówna Maria Śliwowski Ignacy Świerczewski Stanisław Świerzyński Czesław Świtalski Jan Ulicki Stanisław Więcek Mikołaj Wiwatowski Zaliszewski Ignacy Zawidzki Stefan Zieliński Stanisław Ziembiński Franciszek Ziółkowski Czesław Zych Tadeusz Zynek Jan I INNI NIEZNANI • OBROŃCY PŁOCKA
Cmentarz garnizonowy
Zlokalizowany przy ul. Norbertańskiej. Założony przez Rosjan pod koniec XIX w., służył do pochówków żołnierzy płockiego garnizonu. W czasie I wojny światowej. grzebano tu żołnierzy różnych armii, a w okresie międzywojennym polskich wojskowych i ich rodziny. W 2001 r. na cmentarzu złożono prochy ludzkie ekshumowane z miejsca pochówku powstańców poległych w Płocku w 1863 r.
Z prawej strony alei głównej ustawiono wysoki krzyż z datą „1920” i dwiema tabliczkami:
”MIASTO – PŁOCK – KAWALER KRZYŻA WALECZNYCH • TU SPOCZYWAJĄ ŻOŁNIERZE • ORAZ CYWILNI OBROŃCY MIASTA • POLEGLI W WALKACH • Z HORDĄ BOLSZEWICKĄ • 18-19 SIERPNIA 1920 R. •• PAMIĘĆ TWORZY GODNOŚĆ NARODU •• „SOLIDARNOŚĆ” PKN „ORLEN” SA • REPLIKA I 2002 R.”
”POLEGŁYM W WOJNIE • O NIEPODLEGŁOŚĆ • W 70-ROCZNICĘ • OBRONY PŁOCKA • „SOLIDARNOŚĆ” MZRIP PŁOCK 18 SIERPNIA 1990 R. • REPLIKA II 2002 R. • „SOLIDARNOŚĆ” PKN „ORLEN” SA".
Po walkach w sierpniu 1920 r. na cmentarzu pochowano około 170 osób, głównie żołnierzy WP, a także kilku członków Straży Obywatelskiej i cywilów. Spoczywają w bezimiennych mogiłach. Znane były nazwiska jedynie 25 osób, ale obecnie ich groby także są bezimienne.
2010-07-17
Fot. Krzysztof Menel
Mogiły wojenne
Zlokalizowane na Cmentarzu Miejskim przy al. Kobylińskiego. W pobliżu bramy głównej znajdują się groby harcerzy, Antoniego Gradowskiego i Stefana Zawidzkiego, poległych w obronie Płocka. Z prawej strony alei głównej grób Józefa Kamińskiego, ochotnika 201 pułku szwoleżerów. Po lewej stronie alei, w pobliżu kaplicy cmentarnej, pogrzebano rodzeństwo - Jana, Halinę i Tadeusza Grabskich. Jan, były peowiak, poległ w 1919 r. Halina pełniła służbę w Ochotniczej Legii Kobiet. Śmiertelnie ranna od wybuchu pocisku artyleryjskiego we Lwowie. Tadeusz zmarł z ran w 1920 r.
Na cmentarzu znajdują się też groby weteranów 1863 r., peowiaka rozstrzelanego w 1918 r., a także żołnierzy i osób cywilnych poległych w 1939 roku.
Źródło: Andrzej J. Papierowski, Jerzy Stefański "Płocczanie znani i nieznani. Słownik biograficzny" (2002)
2010-07-17
Fot. Krzysztof Menel
Zdjęcia archiwalne
Spis poległych
Grabska Halina, szer., Ochotnicza Legia Kobiet, zm.r. 11.04.1919, Lwów Grabski Jan, szer., 8 pp leg., pl. 14.06.1919 (odznaczony KW) Grabski Tadeusz, szer., 24 pp, zm.r. 28.02.1919 Gradowski Antoni, harcerz, pl. 16.08.1920 (odznaczony KW) Kamiński Józef, szwol., 201 p.szwol., pl. 26.09.1920 pod Korcem Zawidzki Stefan, harcerz, pl. 15.08.1920 (odznaczony KW)
Bratnia Mogiła – kopiec na mogile zbiorowej
Zlokalizowana pomiędzy torami kolejowymi a ul. Targową. Na mogile usypano kopiec, na szczycie którego umieszczono krzyż. Po II wojnie światowej krzyż został usunięty. W 1966 roku, dwóch mieszkańców Płocka (Tadeusz Borkowski i Adam Rakowski) umieściło na kopcu Krzyż Harcerski. Uchroniło to mogiłę przed planowanym zniszczeniem. Od tej pory przyjęła się jej nowa nazwa – "Kopiec Harcerzy".
Obecnie mogiła jest ogrodzona, a na szczycie przykrywającego ją kopca ustawiono wysoki krzyż brzozowy. W dolnej części kopca umieszczono tablicę z napisem:
”† • BOHATEROM • POLEGŁYM • ZA • WOLNOŚĆ • OJCZYZNY • 18-VIII-1920”.
W mogile pogrzebano nieustaloną liczbę żołnierzy WP. Niewykluczone, że spoczywają tu także czerwonoarmiści.
2010-07-17
Fot. Krzysztof Menel
Mogiła zbiorowa
Zlokalizowana na cmentarzu w Radziwiu (dzielnica Płocka na zach. brzegu Wisły), przy ul. Kolejowej. Znajduje się po prawej stronie alei głównej (idąc od głównej bramy wejściowej). Mogiła obramowana krawężnikiem z lastryko i przykryta granitową płytą. Widnieje na niej orzeł w koronie i napis:
”ŻOŁNIERZOM • 1920 • ROKU”.
Liczba i nazwiska pogrzebanych żołnierzy WP są nieznane.
Na cmentarzu znajduje się także kwatera poległych w 1939 roku.
2010-07-17
Fot. Krzysztof Menel
Mogiła zbiorowa i pomnik
Zlokalizowane na cmentarzu parafialnym w Płocku-Trzepowie, koło muru cmentarza, na lewo od bramy wejściowej.
Pomnik, poświęcony pamięci dwóch mieszkańców Trzepowa, ma formę obelisku. Umieszczono na nim tablicę z napisem:
”Ś. † P. • POLEGLI w OBRONIE OJCZYZNY • ODPIERAJĄC z GRANIC POLSKI • NAWAŁĘ BOLSZEWICKĄ w 1918-1920R. •• ŚWITALSKI FRANCISZEK • STAWICKI JÓZEF • z TRZEPOWA • KU CZCI BOHATEROM • NA PAMIĄTKĘ DZIESIĘCIOLECIA • POŚWIĘCAJĄ TĘ TABLICĘ • RODACY 19.X.1930”.
Za pomnikiem znajduje się mogiła 13 nieznanych żołnierzy WP. Na niskim kopcu, ogrodzonym żelaznym płotkiem, ustawiony jest pomnik, na którym wyryto napis:
”ŚP. • TRZYNASTU • BOHATEROM • POLEGŁYM • W WALKACH O WOLNOŚĆ • OJCZYZNY • W 1920 R. • MŁODZIEŻ STRZELECKA • Z TRZEPOWA •• CZEŚĆ ICH PAMIĘCI”.
Przed ogrodzeniem umieszczono drugi pomnik z podobnym napisem.
W dniach 17 i 18 sierpnia 1920 r. Trzepowo było atakowane i ostatecznie zdobyte przez batalion zapasowy 6 pułku piechoty legionów. Batalion został zaskoczony i doszczętnie rozbity przez sowiecką kawalerię.
Źródło: Janusz Odziemkowski "Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920" (2004)
2010-07-17
Fot. Krzysztof Menel
Zobacz także
Na skróty
Ostatnie zmiany
- Le Mans grób ppor. Józefa Franka
- Saint-Mandé utworzono
- Pantin utworzono
- Ivry-sur-Seine utworzono
- Talence utworzono
- I Wojna Światowa (1914-18r.) [Francja]
- Nowiny [Mogiła żołnierska]
- Kowale Oleckie [Pomnik poległych i cmentarz]
- Giżycko (Lec) [Spis poległych]
- Koszyce (Košice) [Pomnik Żołnierzy Armii Czerwonej]
- Rogojny [2024-10-26]
- Krysk Nekrologi, Ltn. Max Paluka
- Kłajpeda [Cmentarz wojenny]
- Kłajpeda (Klaipėda) [Cmentarz wojenny]
- Bolków [2015-08-17]