Olsztyńska Strona Rowerowa

Węgorzewo (Węgobork)

Województwo warmińsko-mazurskie, powiat węgorzewski, gmina Węgorzewo.
Angerburg, Ostpreussen, Kreis Angerburg (- 1945).
Lokalizacja: 54.2136N, 21.7416E [pokaż mapę]

Cmentarz wojenny

Zlokalizowany na południe od miejscowości, na niewielkim wzniesieniu, nad jeziorem. Ogrodzony kamiennym murkiem, przy wejściu tablice informacyjne (w języku polskim i niemieckim) z inskrypcją:

"CMENTARZ WOJENNY • 1914 - 1918 • MIEJSCE SPOCZYNKU • 344 ŻOŁNIERZY NIEMIECKICH • I 234 ROSYJSKICH •• OBIEKT ZABYTKOWY • PODLEGA OCHRONIE PRAWNEJ".

W centralnej części cmentarza, na podwyższonym tarasie wysoki, drewniany krzyż (oryginalnie ufundowany przez rodzinę Lehndorff). Od strony południowej pomnik z inskrypcją:

"SIE STARBEN - UND LEBEN NOCH • SIE SCHLUMMERN - UND WACHEN DOCH • SIE RUHEN - ZU NEUER TAT • DER ZUKUNFT SAAT".¹⁾

Mogiły ułożone po obu stronach alejek biegnących wzdłuż muru ogrodzenia i centralnie położonego tarasu. Pochowano tu 344 żołnierzy armii niemieckiej i 234 żołnierzy armii rosyjskiej poległych w 1914 roku. Stan zachowania dobry.

Źródło: E. Pfeiffer (red.), Der Kreis Angerburg, Rotenburg 1973, s. 84

Zdjęcia archiwalne

Spis poległych

Leutnant d. Ldw. Friedrich Sprecher, Ldw. Inf. Regt. 31, † 11.2.1915
Leutnant d. Res. Fritz Priddat, I. R. 44, † 15.9.1915
Untffz. d. Res. Willi Grüneberg, 11. / I. R. 45, † 11.12.1914
Untffz. Louis Krugmeier [L. Krugmeyer], Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Untffz. A. Hennerich [A. Henirrich], ???, † 28.8.1915
Untffz. Karl Feigenspahn [K. Feigenspan], 1. / Landw. I. R. 84, † 30.12.1914
Untffz. Franz Minsel, 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Untffz. Gottfried Hoffmann, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Untffz. J. Thorwald Midtgaard, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Sergt. W. Gorontzki, 2. Komp. ???, † 19.3.1919
Feldw. P. Schrader, 1. / Jäg. R., † 9.10.1914
Vzfw. Adolf Horwege, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Gefr. Otto Tunk [O. Funk], 1. / Ers. Btl. 147, † 6.12.1914
Gefr. Ludwig Wehking [L. Weheking], 1. / I. R. 380, † 10.2.1915
Gefr. Hugo Meins, 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Gefr. L. Machei, 2. / Ld. Btl. 2 Insterburg, † 18.11.1914
Gefr. R. Rosencrantz [R. Rosenkranz], 2. / Jäg. Btl. 1, † 12.12.1914
Gefr. Wilhelm Wulf, 4. / 5. / Landw. I. R. 84, † 12.12.1914
Gefr. d. Res. Walter Roth [K. Roth], 3. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 5.1.1915
Gefr. d. Res. Paul Schulz, 5. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 19.12.1914
Gefr. R. Stiller, R. I. R. 253, † 1.6.1915
Gefr. J. Breuer, R. I. R. 258, † 13.3.1915
Gefr. J. Heckler, ???
Gefr. Anton Reineke [A. Reinke], 15. / Landw. I. R. 84, † 12.2.1915
Gefr. Heinrich Seemann, 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Gefr. Gustav Neumann, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. A. Frank, 5. / Jäg. Btl. 1, † 21.11.1914
Wehrm. Maas Söhl, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Karl Schmidt, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Friedrich Beuck [F. Benk], 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Wehrm. Wilhelm Westphal, 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Wehrm. Hermann Berger, 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Wehrm. Friedrich Petersen III, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Heinrich Luft, 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Wehrm. Heinrich Rieper, 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Wehrm. Hans Rohweder [H. Rohwedder], 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Wehrm. Otto Studier, 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Wehrm. Eduard Karger, 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Wehrm. J. Dunker, 12. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Wehrm. Oswald Kempmann, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Julius Petersen, 2. / Landw. I. R. 84, † 6.12.1914
Wehrm. Friedrich Wilhelm Wohlert, 4. / Landw. I. R. 31, † 12.2.1915
Wehrm. Hans Johannsen, 2. / Landw. I. R. 84, † 12.12.1914
Wehrm. E. Tiedemann, 5. / Landw. I. R. 31, † 10.11.1914
Wehrm. Johann Møller [J. Moeller], 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Bernard Tienken, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Johann Folkers, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Hans Wriedt, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Aleksander Bergmann, 13. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Heinrich Näve [H. Naewe], 3. / Landw. I. R. 84, † 8.2.1915
Wehrm. Eduard Milchewski [E. Milschewski], 16. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Johann Unrau, 15. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Cristian Rönnfeld [Ronnfeldt], 2. / Landw. I. R. 84, † 30.12.1914
Wehrm. O. Witt, 7. / Landw. I. R. 84, † 4.12.1914
Wehrm. Paul Vogel, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. [Ers. Res.] Wilhelm Albert Mahlkow, 16. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Benno Nicolaus, 15. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. H. Blümer, ???
Wehrm. G. Bendigkeit, ???, † 14.6.1915
Wehrm. Friedrich Petersen, 5. / Landw. I. R. 84, † 13.12.1914
Wehrm. Wilhelm Plath, 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Wehrm. Wilhelm Bruhn, 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Wehrm. Franz Sommerfeld, 4. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Wehrm. Johannes Huisman [J. Hinsmann], 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Balthasar Wildbiehler [B. Wildbihler], 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Otto Klietz, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Karl Nowak, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Georg Hennig, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Hinr. Burfeindt [H. Buerteruch], 5. / Landw. I. R. 84, † 24.11.1914
Wehrm. Jörgen Gamborg, 6. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Heinrich Thomsen I, 6. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Wehrm. Bruno Schuster, 6. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Ldstrm. Andreas Pusowski, 1. / I. R. 380, † 10.2.1915
Ldstrm. Gustav Herrmann [G. Hermann], 1. / I. R. 380, † 10.2.1915
Ldstrm. M. Nickel, 5. / Ld. Btl. Rastenburg, † 11.2.1915
Ldstrm. Julius Rister, 1. / I. R. 380, † 10.2.1915
Ldstrm. H. Müller, 4. / Ld. Btl. Leipzig, † 8.4.1915
Ldstrm. F. Grossmann, 5. / Ld. Btl. Rastenburg, † 10.2.1915
Ldstrm. H. Koesling, 5. / Ld. Btl. Rastenburg, † 10.2.1915
Ldstrm. R. Laszig, 2. / Ld. Btl. 2 Insterburg, † 19.11.1914
Ldstrm. August Naujokat, 2. / Ld. Btl. 2 Insterburg, † 19.11.1914
Ldstrm. Emil Pilat, 2. / Ld. Btl. Preussisch Stargard, † 22.11.1914
Ldstrm. August Kaminski, 1. / Ld. Btl. Preussisch Stargard, † 10.2.1915
Ldstrm. G. Liedtke, 4. / Ld. Btl. Preussisch Stargard, † 31.3.1915
Ldstrm. Franz Stoppa, 1. / Ld. Btl. Preussisch Stargard, † 10.2.1915
Ldstrm. B. Flach, 5. / Ld. Btl. Rastenburg, † 2.2.1915
Ldstrm. A. Birgel, 1. / I. R. 24, † 5.7.1918
Ldstrm. R. Teweleit, 1. / Landw. I. R. 20, † 26.11.1918
Ldstrm. E. Borchert, R. I. R. 376, † 10.11.1914
Musk. K. Machmüller, 6. / REKH. W. I. R. 86, † 3.12.1919
Musk. O. Dreyer, 2. / I. R. 146, † 28.10.1919
Musk. [Whrm] Johs. Niess, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. [Ers. Res.] Erich Hansen, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. [Whrm] Heinrich Hasselbusch, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. F. Podschuweit, 1. / I. R. 30, † 15.10.1918
Musk. [Ers. Res.] Erich Hansen, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. [Wehrm.] Heinrich Hasselbusch, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. A. Diener, ???
Musk. E. Elberling, ???, † 6.6.1915
Musk. P. Rennbaum, R. I. R. ?, † 14.5.1915
Musk. H. Reth???e, 3. / Landw. I. R. ?, † ???
Musk. H. R???lke, 8. / ???
Musk. Joh. Schröder II, 5. / Landw. I. R. 84, † 11.2.1915
Musk. Nitz Jürgensen, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Heinrich Patjens, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Anton Maasböl, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Diedrich Breuer, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Nikolas Dietrichsen, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Friedrich Ewald, 6. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Georg Clausen, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Gustav Kranz, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Ferdynand Vijohl I [F. Vigohe], 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Karl Kynast, 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Musk. Karl Trummer [K. Erommer], 5. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Res. Otto Gömer, 8. / R. I. R. 9, † 19.11.1914
Res. Ernst Liese, 2. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 6.12.1914
Res. Josef Walentin Wagner, 5. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 18.12.1914
Res. Otto Borchert, 5. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 29.12.1914
Res. T. Kanieto [S. Kanietr], ???, † ?.3.1915
Ers. Res. Adam Matzeit, 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Ers. Res. Andreas Mlynerczyk [Whrm. A. Meynarzyck], 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Ers. Res. Peter Harder, 1. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Ers. Res. Friedrich Kapalmke [F. Kapahnke], 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Ers. Res. Gottlieb Czepio [G. Cziechio], 2. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 28.12.1914
Ers. Res. [Gren.] Paul Krause, 1. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 9.12.1914
Ers. Res. Franz Voss, 15. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Ers. Res. Wilhelm Karl Richard Woggon, 15. / Landw. I. R. 84, † 12.2.1915
Ers. Res. Frederik Lamp, 6. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Gren. H. Krause, 8. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 25.1.1915
Gren. P. Sommerfeldt [P. Sommerfeld], 2. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 25.1.1915
Gren. Paul Franke, 7. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 15.12.1914
Gren. Otto Düchting, 3. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 26.12.1914
Gren. Samuel Kledtke, 3. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 19.12.1914
Gren. Jürgis Nickstat [J. Nickstadt], 6. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 2.1.1915
Gren. Walter Kühling, 8. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 18.1.1915
Gren. E. Nisar, Ers. Btl. Gren. 4, † 23.10.1918
Gren. Karl Hänsicke [K. Rensecke], 6. / Gren. Regt. 4 Rastenburg, † 8.?.1915
Ulan Hermann Ott [K. Ott], 4. Esk. Ulan. Regt. 8, † 11.9.1914
Ulan Fritz Rammosser [F. Rammoser], 4. Esk. Ulan. Regt. 8, † 11.9.1914
Krgsfrw. Joseph Rau, 4. / Landw. I. R. 31, † 10.2.1915
Krgsfrw. P. Dörner [P. Gorner], ???, † 5.2.1915
Krgsfrw. K. Bech???e, ???
Krgsfrw. Lorenz Krzykos, 8. / Landw. I. R. 84, † 10.2.1915
Krgsfrw. Otto Hoppe, 8. / Landw. I. R. 84, † 12.12.1914
Fahrer Hermann Schünemann, I. R. 147 Lötzen, † 6.12.1914
Fahrer ?. Haseuchwer, 4. / Ers. Abteilung, Regt. 7, † 22.12.1918
Fahrer P. Jurkiwitz, Furp. Kol. 1, † 31.7.1919
Wachm. A. Kramer, 1. Ersatzabt. des Garde-Felda. R. 1
Schütze J. Brosig, 2. Komp. MGK I. R. 30, † 19.3.1919
Husar K. Stril?wski, ???, † 14.2.1915
Fähnrich Gottfried Priddat, Pion. Btl. 18, † 4. ???
??? K. Kistenmacher [H. Steibacher], ???, † 15.6.1915
??? G. Pankow, ???, † ??.1914
??? H. Krane [H. Kraht], ???
??? P. Salewski [F. Salewski], ???
??? R. Schneider, ???

Brakujące nazwiska poległych:

Untffz. Conrad Gimm, 5. / Landw. I. R. 84
Untffz. Hoesche
Gefr. Borowski,
Gefr. Dressler, Landw. I. R. 1
Gefr. Echternach, 2. / Ld. Btl. 2 Insterburg,
Gefr. Hoppe, Hus. Regt. 5
Gefr. Hermann Hübner, 2. / Ld. Btl. 2 Insterburg,
Gefr. Lange, 1. / Pion. Btl. 1
Ers. Res. Mathias christensen, 8. / Landw. I. R. 84
Ers. Res. August Walkusch, Landw. I. R. 84, *22.5.1899, † 10.2.1915
Res. Malkowski, I. R. 141
Res. Paul Plönzig, 8. / R. I. R. 9
Res. Tapel, I. R. 128
Landw. Degen, Landw. I. R. 1
Landw. Kaftman, Landw. I. R. 1
Landw. Schulgien, Landw. I. R. 1
Ldstrm. Johann Galitzki, 3. / Ld. Btl. Preussisch Stargard, † 26.11.1914
Ldstrm. Göpfhardt, Ld. Btl. Leipzig 4
Ldstrm. Hack
Ldstrm. von Leczinski
Ldstrm. Paul Lewandrowski, 1. / I. R. 380, † 10.2.1915
Ldstrm. Bartholomäus Pior,  1. / I. R. 380, † 10.2.1915
Ldstrm. August Strohschein, 1. / I. R. 380, † 10.2.1915
Pion. Jorchow, 1. / I A. K.

Źródła:

Jürgensen J., Cmentarz wojenny w Węgorzewie (w:) Studia Angerburgica, tom 6.
W nawiasach zawarto inskrypcje widoczne na nagrobkach.

Mogiła wojenna

Znajduje się w obrębie dawnego majątku Karlshöh, na południe od centrum miasta, przy ul. Łuczańskiej. Lokalizacja określana przez Pfeiffera jako "ogród majątku Karlshöh" (Gutsgarten Karlshöh). Miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich z jednostki wojskowej ze Starogardu Gdańskiego. Nagrobek w formie tzw. "poduszki" nieczytelny (tożsamość pochowanego podana za Dehnenem).

Źródła:

M. Dehnen, Die Kriegsgräber in Ostpreussen von 1914/15, Würzburg 1966, s. 166
E. Pfeiffer (red.), Der Kreis Angerburg, Rotenburg 1973, s. 84

2008-09-20

Fot. Grzegorz Putkowski

Spis poległych

Unteroffizier Hermann Tausendfreund, 3. Komp. Landsturm – Inft. Batl. Prß. Stargard, * 23.11.1869, † 22.11.1914
Landst. Biernatzki, Landst. Batl. Pr. Stargard

Pomnik poległych

Pomnik na tzw. Nowym Rynku upamiętniający mieszkańców Węgorzewa poległych w czasie I wojny światowej. Obecnie w tym miejscu znajduje się muszla koncertowa.

Zdjęcia archiwalne

Pomnik poległych

Znajduje się przy ul. Zamkowej, naprzeciw Urzędu Miejskiego. Upamiętniał nauczycieli i uczniów pobliskiego (dziś nieistniejącego) seminarium nauczycielskiego, którzy polegli w czasie I wojny światowej. Na tablicy znajdowała się inskrypcja:

"Den im Weltkriege gefallenen • Lehrern und Schülern • des Seminars Angerburg".

Pierwotna tablica zdemontowana, na jej miejscu płyta z napisem: "PARK MIEJSKI im. Jerzego Andrzeja Helwinga".

W czasie rewitalizacji parku w związku z budową parkingu w lipcu 2010 r. dokonano przesunięcia pomnika. Odkryto wówczas akt erekcyjny, pamiątkowy kafel z herbem miasta, glinianą wazę oraz zbiór monet z początku XX w. Odkryte zabytki zostały przekazane do węgorzewskiego Muzeum Kultury Ludowej, gdzie po zakończeniu konserwacji będą eksponowane na stałej wystawie.