Modlin-Twierdza

Powstał w czasie I wojny światowej, po zdobyciu przez Niemców twierdzy Modlin.

W 1918 r. twierdza została przejęta przez Wojsko Polskie i uznana za "Obóz Warowny", którego komendantem mianowano płk Edwarda Malewicza. Formowano tu 8 dywizję piechoty, 8 i 16 batalion saperów, bataliony mostowy i maszynowy. Działał także duży szpital wojskowy. Podczas bitwy warszawskiej w 1920 r. twierdza Modlin znajdowała się na zapleczu 5 armii gen. Wł. Sikorskiego. 14.08.1920 r. oddziały sowieckie zdobyły grupy forteczne "Goławice" i "Carski Dar". W nocy 15/16 sierpnia 17 DP gen. Osińskiego odebrała forty po zaciętych walkach.

W okresie wojny polsko-bolszewickiej powstała duża kwatera w głębi cmentarza, przy której stoi pomnik żołnierzy polskich poległych w 1920 i 1939 r. Kilkudziesięciu poległych pochowano również w rzędzie po lewej stronie od bramy wejściowej. Na grobach żołnierzy polskich ustawiono betonowe krzyże. Dwa rzędy mogił, oznaczonych jako groby nieznanych żołnierzy polskich poległych w 1920 r., znajdują się po obu stronach alei głównej¹⁾. Podczas inwentaryzacji cmentarza w 1989 r. ustalono, iż znajdują się tu groby 325 żołnierzy WP, zmarłych w szpitalu wojskowym lub poległych w walkach w okolicach Modlina²⁾. W kwaterze polskiej pogrzebano także kaprala armii francuskiej i dwóch jeńców sowieckich.

W okresie międzywojennym cmentarz stał się miejscem spoczynku żołnierzy garnizonu modlińskiego i ich rodzin. W 1939 roku pogrzebano tu ponad 120 nieznanych żołnierzy W.P. poległych podczas obrony Twierdzy Modlin. Cmentarz jest również miejscem pochówku 2581 żołnierzy niemieckich poległych w latach 1939-1945.

Źródła:

• Jerzy Dąbrowski, Historia garnizonu Modlin w latach 1918-1939 (2000)
• Ryszard Bochenek, Twierdza Modlin (2003)
• Ryszard Gołąb, Ilustrowana monografia miasta Nowy Dwór Mazowiecki z historią Twierdzy Modlin (2006)

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Krzysztof Menel

Adamczyk Stanisław, szer., 13 pp   † 16.03.1920
Adamiak Leon, szer., 1 pp leg.   † 15.11.1920
Aleksandrowicz Władysław, szer., 1 b.warsz.   † 10.10.1920
Arentowicz Ignacy, szer., 13 pp   † 13.09.1920
Babałowski [Babłowski] Leon, szer., 13 pp   † 29.03.1920
Bagnowski Bolesław, strz., lidzki p.strz.   † 04.12.1920
Bartoszek Edmund, szer., 13 pp (5 p.szkol. Hallera)   † 13.07.1919
Bednarski Jan, żołnierz WP, szp. Twierdzy Modlin   † 14.03.1920
Bergman [Beugman] Szymon, szer., zm.r. 22.08.1920
Bielak Józef, strz., kowieński p. strz.   † 13[19].12.1920
Biernacki Bolesław, szer., PKU Warsz.   † 10[18].08.1920
Bilewicz [Bilwicz] Ludwik, wachm., 1 p.szw., zm.r. 20.08.1920 (odzn. VM)
Bitczak, szer., zm.r. 23.08.1920
Błaszczyk Michał, szer., st. 2 BAM   † 23.03.1920
Borodow [Bordow] Szymon, żołnierz WP   † 06.08.1920
Bordowicz [Boro??swicz] Antoni, szer., 2 pp leg.   † 18[12].06.1920
Burzyński Tadeusz, żołnierz WP, zm.r. 22.08.1920
Ceynowa Stefan, szer., 66 kaszubski pp   † 19.07.1920
Chałowski Wacław, szer., 13 pp   † 19.02.1920
Chmurkar Piotr, szer.   † 25.09.1920
Chodkiewicz Jan, kpr., 2 p.strz. konnych   † 05.02.1920
Choroszczak Józef, st.strz., baon wartowniczy, zm.r. 06.08.1920
Chrzan Wincenty, st.saper, 16 b.sap.   † 24[27].08.1920
Cichocki Stanisław, cywil   † 12.04.1920
Czaczyk Tomasz, plut., 69 pp, zm.r. 21.08.1920
Czapelko [Czapełko] Józef, szer., zakł. 2 dyw.piech.   † 20[29].09.1920
Czepiński Stanisław, szer., 144 pp, pol. 26.08.1920
Czoch  Franciszek, szer.   † 1920
Czutkiewicz Jan, szer.   † 10.02.1920
Ćwiertniak Franciszek, szer., baon most.   † 12.03.1920
D??? Andrzej, szer.,   † 09.01.1920
Dąbrowski Antoni, szer., 1 Dyw. Piech.   † 02[06].07.1920
Dajcz [Dejsz] Józef, kan., 11 pap   † 21.07.1920
Dąbkowski [Dębkowski] Jan, szer., 42 p.strz.   † 21.01.1920
Derbin Franciszek, szer., 37 pp   † 08.11.1920
Dębowski [Dębo] Stefan, szer., zarz. Kwat. Modlin   † 02.10.1919[14.10.1920]
Ditner [Ditmar] Eugeniusz, kpr., 4 dyon strz. gran.   † 18.01.[28.04.]1920
Dobslau [Dobston] Wilhelm, szer., 31 pp   † 14.09.1920
Dolong [Delong] Walenty, szer., 30 pp   † 24.06[02].1920
Domiński [Damiński] Feliks, szer., 13 pp   † 26.06[21.04].1920
Dubiak Józef, szer., 13 pp   † 04.01.1920
Duda Antoni, szer., 6 pp   † 22.07.1920
Dudzyński Franciszek, szer.   † 18.12.1920
Dymiński Piotr, saper, baon most.   † 21.12.1919
Dzięcioł Stanisław, szer.   † 25.08.1920
Eliasz Michał, kan., 10 pap   † 04[07].10.1920
Elwertowski [Elwartowski] Jan, szer., 68 pp   † 22.07.1920
Fabia Józef, szer., 13 pp st. H.   † 26.11.1919
Figurski Jan, szer., 13 p.st.H.   † 29.12.1920
Gałka Jan, kan., 5 pac   † 20.07.1920
Gansioch [Gandzioch] Feliks, szer., 13 pp   † 29.06.1920
Gawlik Władysław [Gawlak Stanisław], sierż., gr. wojsk. specj.   † 23.12.1919[23.04.1920]
Gibek Stanisław, szer., 13 pp   † 21.02.1920
Giebczyński Franciszek [Gierczyński Br.], szer., słucki pp   † 30.12.1920
Gizicz Ignacy, szer., oddz. murm.   † 28.12.1920
Głowacki Antoni, szer., w.murman   † 29.12.1919
Gmurczyk Józef, sap., komp. zap. sap. 1   † 08.11.1920
Gocławski Zygmunt, plut., baon most.   .   † 28.10[23.09].1920
Golecki Jan, szer., 49 pp   † 19.01.1920
Golesz Józef, szer.,42 pp   † 22.02.1920
Gołębiowski Władysław, kpr., 21 pp   † 06.09.1920
Góralik Tadeusz, szer., 120 pp   † 08.09.1920
Górewicz [Guzewicz] Kazimierz, kpr., st. 2 BAM   † 17.04.1920
Górnowicz Teodor, szer., st. zb. AM   † 02.04.1920
Górski Stanisław, szer., 13 pp   † 10.05.1920
Grzebny Mikołaj, szer., baon most.   † 28.12.1919
Grzegorzewski Józef, szer., 7 pp leg.   † 22.07.1920
Gucik Jan, szer., 22 pp   † 01.08.1920
Gut Andrzej, szer.[kpr.], 42 pp   † 07[03].03.1920
Gutand Stefan, żołnierz WP, zm.r. 06.08.1920
Hanzenplans [Hancenpltz] Jan, szer., 18 pac   † 05[15].07.1920
Harasymow (Karasymow?) Edward, ppor.(kpr.?)   † 24.03.[26.02.]1920
Hebda Antoni, szer., 49 pp   † 16[15].02.1920
Ignarski Stanisław, szer.   † 25.12.1919
Jagielski Józef, szer., zm.r. 20.08.1920
Jamburg Stanisław, kpr., 144 pp, zm.r. 17.08.1920
Janas Władysław, szer. żand., kad.żand.   † 14.09.1920
Jeleniewicz Stefan, plut., 2 pp syb., pol. 14.08.1920
Jeleń Michał, szer., pol. 23.08.1920
Jasczuszyn [Juszczyn] Marian, szer., 14 pp   † 02[06].10.1920
Kaczyński Aleksander, sap.[kpr.], baon most.   † 19.05.1920
Kalwara [Kalwary] Hieronim, szer.[kpr.], 13 pp   † 14[03].03.1920
Kamiński Tadeusz, szer.   † 27[21].04.1920
Kamiński Zygmunt, szer., 13 pp   † 17.03.1920
Kański Wiktor, szer., 13 pp   † 25.01.1920
Kazimierczak, żołnierz WP   † 25.07.1920
Kontrymowicz [Kentrymowicz] Henryk, szer., 21[201] pp, zm.r 23.08.1920
Kindzierski [Kędzierski] Stanisław, 2 pp leg., zm.r. 01.08.1920
Kępiński Franciszek, plut., 13 pp   † 07.10.1920
Kielczyk Wacław, szer., szk. spec. morskich   † 30.03.1920
Kiełczewski Jan, szer., 33 pp   † 06.11.1920
Koch Franciszek, uł., 211 p.uł.   † 14.09.1920
Kołpiel Kazimierz, sierż., kp. port.   † 28.12.1920
Komża Jan, żołnierz WP, 18 pac   † 03.10.1920
Kostrzewski Henryk, ppor., 67 pp, zm.r. 28[31].08.1920
Koteras Wacław, szer., 50 pp[sp.st.h.]   † 13.11.1919[15.10.1920]
Kotra Józef [F.], szer., 3 p.s.podh.   † 01.01.1920
Kowalczyk Józef, szer., 14 pp   † 15.03[02].1920
Kozakiewicz Stanisław, plut., dtwo twierdzy Modlin, zm.r. 25.05[04].1920
Kozera Zygmunt, żołnierz WP   † 10.05.1920
Kozłowski Bronisław, szer., zm.r. 06.08.1920
Kraszewski Stefan, szer., szt. 2 DP    † 09.10.1920
Król Wincenty, szwol., 201 p.szwol., zm.r. 13.09.1920
Kryczka Józef, sap., baon most.   † 13[18].08.1919
Krynicki-Korab Tadeusz, szer. ochotnik, 2 syb. pp   † 23.08.1920
Kryszkiewicz [Kryśkiewicz] Kazimierz, strz., p.strz. biał.   † 21.07.1920
Kujawiak [Kujawik] Stefan, szer., zm.r. 23.08.1920
Kupczyk Teodor, szer., 22 pp, zm.r. 29.08.1920
Kurzaj Franciszek, szer., 155 pp   † 24.07.1920
Kusiak Jan, szer., 13 pp, zm.r. 28.05.1920
Kwiatkowski Szczepan, szer., 59 pp   † 24.07[08].1920
Kwiecień Józef, szer.   † 25.10[08].1920
Lach Piotr, szer., 14 pp, zm.r. 21.06.1920
Lagan Józef, szer., 13 pp[r.kolej.]   † 12.02.1920
Leśniewski Józef, szer., 29 pp   † 19.05.1920
Lewandowski Franciszek, szer., 2 p.w.kol.   † 25.07.1920
Lewicki [Lew?] Józef, ppor.[por.], 201 p.szwol., zm.r. 29.08.1920
Lipiński Władysław, szer., 35 pp   † 23.07.1920
Liwka Franciszek, żołnierz WP   † 09.02.1920
Lizuń Antoni, st.szer., 2 B.AM   † 30.12.1919
Łądka Franciszek, szer., gr. szk. piech.   † 29.12.1919[02.01.1920]
Łazarowicz Tomasz, szer., st.zborna Hallera   † 02.05.1920
Łobotka Ignacy, szer., skł. A.F.   † 29.12.1920
Łoś Stanisław, kpr., gr.wojsk.spec.   † 02[21].01.1920
Łukasik Stefan, kan., 15 pac   † 24.07.1920
Maciąg Kazimierz, szer., 10 pp, zm.r. 20.08.1920
Mackiewicz Kazimierz, kpr., 13 pac   † 06.08.1920
Maćkowski Julian, szer., 3 kol. tab.   † 04.07.[07.04.]1920
Madaliński Józef, kan., 3 pap   † 15.02.1920
Majchrzak Franciszek, szer., 7 baon kol.   † 25.07.1920
Majek Antoni [Aleksander], szer., 42 pp, zm.r. 27.08[06].1920
Malinowski Jan, szer., baon most.   † 13.09.1920
Marciniak Feliks, kpr., kadra mar.   † 14.01.1920
Markwas Jan, szer., komend.plac.   † 11.01.1920
Matuszek Józef, st.szer., 5 pp leg.   † 24[25].12.1920
Matuszewski Józef, szer., 1 baon tlgr.   † 23.08.1920
Matuszewski Władysław, żołnierz WP, zm.r. 18.07.1920
Michalak Józef, mar., kadra marynarki   † 03.01.1920
Michalak Leon, kpr., 159 pp   † 18.07.1920
Michalik Jan, szer., 13 pp   † 10.10.1919
Mięczyński Mikołaj, żołnierz WP [cywilny], zm.r. 31.08.1920
Miko Piotr, kan., 20 pap   † 27.11.1920
Miksa [Mika] Józef, szer., 30 pp   † 09.02.1920
Muchaj Józef, sap., baon mostowy [202 pp]   † 04[05].09.1920
Muszkiewicz Aleksander, mar., Flotylla Wiślana   † 23.11.1920
Narożniak Roman, żołnierz WP   † 20.06.1920
Nasławis Stanisław, szer.[kpr.], 1 pp leg.   † 03[24].03.1920
Nawalany [Naważany] Stanisław, plut., 144 pp, pol. 30[20].08.1920
Niegrzybowski Aleksander, szer., 13 pp   † 13[14].03.1920
Nieratko Marian, szer., 13 pp   † 10.03.1920
Niziołek [Niesiołek] Piotr, szer., 10 pp, zm.r. 28[27].08.1920
Niewiadomski Józef, szer., zm.r. 13.09.1920
Nowakiewicz [Nowa???] Michał, szer., 35 pp, zm.r. 20.08[06].1920
Nowacka Aniela, st.sanit., szp.wojsk. Modlin   † 18.12.1920
Nowakowski? [???kowski] Michał, szer., zm.r. 19 lub 20.08.1920
Nowakowski Wacław [W.], szer., 34?[434] pp   † 17[20].10.1919
Obsada Teofil, szer., 13 pp   † 28.12[04].1920
Offen [Ofek] Stanisław, kan., 18 pac   † 07.12.1920
Olbiński Franciszek, st.szer., 62 pp   † 01.08.1920
Olejak Wojciech, kpr., 11 pac   † 11.07.1920
Olszewski Zygmunt, st.szer., 9 pp leg.   † 13.12.[19.02.]1920
Onczak Ludwik, sierż., 2 pp, zm.r. 21.08.1920
Oprzędek [Oprządek] Stanisław, szer., 13 pp   † 12.03.1920
Ostrowski [Ostrowiecki] Lucjan, szer., 206 pp   † 10.10.1920
Potyralski [P???] Józef, szer., st.zborna.demob. Hallera   † 01.01.1920
Pająk Bolesław, szer. sanitar., komp.zapas.san.   † 29.12.1920
Panek Michał, szer., 13 pp   † 12.02.1920
Patoleta Stanisław, szer., 205 pp, zm.r. 29.08.1920
Pażuchowski Kazimierz, szer.[kpr.], 13 pp   † 03[13].03.1920
Paździoch Karol, szer., 24 pp   † 09.02.[30.03.]1920
Pągowski Marian, szer., 201 pp, zm.r. 20.08.1920
Pelke Fryderyk, szer., 4 kom.san. [13 pp]   † 03.03.1920
Pietrzak Józef, szer., 59 pp[5 p.strz.]   † 22.07.1920
Potrycki [Pietrzycki] Aleksander, żołnierz WP, zm.r. 20.08.1920
Ponge Alfred, szer., zm.r. 17.08.1920 (grób - cm.ewang. w Warszawie).
Potęga [Potera] Paweł, żołnierz WP, zm.r. 10.08.1920
Potulski Zdzisław, żołnierz WP   † 24.06.1919
Praski Mateusz, szer., zm.r. 05[06].09.1920
Prost Jakub [Pros Jan], szer., 13 pp   † 10.01.1920
Przekowiak Józef, szer.[sierż.], 13 pp   † 15[17].10.1920
Pusz Edward, szer.   † 30.08.1920
Pyszkowski Tytus, szer., 68 pp, zm.r. 17.08.1920
Rakowski Adam, szer., kom. Placu Modlin   † 21.02.1920
Regiec [Regice] Tadeusz, kpr., 2 syb. pp   † 21.08.1920
Rejnowski Jan, szer., 63 pp   † 13.07.1920
Rezler [P???r] Adolf, strz., lidzki p.strz.   † 18[19].11.1920
Romański Stanisław, żołnierz WP… † 1919/1920
Roszek Ignacy, kan., 2 pap   † 28[23].07.1920
Różanowski, żołnierz WP, zm.r. 31.08.1920
Rusiński Bronisław [Stanisław], kan., 2 pap lit.biał.   † 07[09].02.1920
Ryś Antoni, szer., st. zb. AM   † 02.04.1920
Sadowski Zygmunt, kan., 18 pac   † 30.08[06].1920
Siekacz Stanisław, szer.[kpr.], 21 pp   † 04[03].03.1920
Skrzyński Piotr, szer., 13 pp   † 14.12.1920
Skubiński Franciszek, szer., 101 pp   † 27.08.1920
Sobieraj Jan, szer., policja wojsk.   † 01[03].11.1920
Sobótka Franciszek, szer., b.wart.   † 08.11.1920
Soja Franciszek, szer.[kpr.], 2 b. zap.   † 02[03].03.1920
Sokołowski Eugeniusz, kpr., dtwo Tw. Modlin  † 13.11.1919
Stadnicki Adam, st.szwol., 1 p.szw.   † 20.08.1920
Stawicki Kazimierz, kan. 15 pap   † 25.07.1920
Stępniak [Stefaniak] Stanisław, kan., 11 pap   † 18.01.1920
Stojak [Sta???k] Stanisław, kan., 11 pap   † 16.07.1920
Strzelczak Kazimierz, szer., dtwo tw. Modlin   † 30.12.1919[30.04.1920]
Strzeszewski Maksymilian, kan., 8 pac   † 21.07.1920
Sułkowski Stanisław, szer., gr. WOP   † 21.06.1919
Sundach [Sunduch] Józef, szer., 64 pp   † 04.07.1920
Syper Piotr, szer., 1 syb. pp   † 08.08[09].1920
Szczepański, szer.   † 1919/1920
Szcześniak Michał, szer., zm.r. 26[20].08.1920
Szlenk Edmund, bomb., art. Tw. Modlin   † 18.12.1920
Szostak Władysław, szwol., 1 p.szw., zm.r. 18.08.1920
Szara [Szra] Władysław strz., lidzki p.strz.   † 12.11[12].1920
Szombara [Szymbara] Antoni, kan., 18 pac, zm.r. 17.08[06].1920
Świerzawski [Swieniawski] Jakub, szer., 49 pp   † 06.01.1920
Śliwa Władysław [Stanisław], strz., 10 k lidzki p.strz.   † 10.11.1920
Tomke Karol, szer., 13 pp   † 04.04.1920
Toporski Józef, plut., 49 p.strz.   † 13[09].02.1920
Trzeciak Jan, strz., kowieński p.strz.   † 01.10.1920
Tunowski Telesfor, szer., 13 pp   † 13.01.1920
Tupicki [Tuprecki] Józef, szer., zm.r. 19.08.1920
Turek Wincenty, szer., 5 baon warsz.   † 29.09.1920
Tusiak Stanisław, szer.   † 17.08.1920
Tussowa [Tus??] Henryk, sap., baon most.   † 18.03.1920
Twierdzyński Bronisław, szer., 28 pp   † 02.12.1920
Wacławski Zygmunt, szer.   † 10.10.1920
Walewski Zygmunt, szer., k.mot   † 19[25].09.1920
Wąsowski Stanisław, szer., k.ref. Modlin   † 03[15].12.1919
Weryho Jan, żołnierz WP   † 1919/1920
Wichliński Antoni, kpr.[szer.], 144 p.strz., zm.r. 26.08.1920
Wieczorek Nepomucen, chor., 68 pp, zm.r. 21.08.1920
Wilamowski Michał, szer., 12 pp   † 26[29].04.1920
Winiarski Stanisław, żołnierz WP, st. zb. Gen.Hallera   † 15.12.1919
Wiórkowski Wacław, szer., 3 pp leg.   † 08.11.1920
Wiśniewski Jan, szer., 10 pp   † 22.07.1920
Włodarczyk Kazimierz, szer., 4 pp leg.   † 01.08.1920
Wnuk Zygmunt, szer., szp. pol. 104   † 16.11.1920
Wojciechowski Adam, szer., 149 pp   † 29.11.[30.12.]1919
Woszczyk Henryk, szer.[kpr.], 30 pp   † 28.02.1920
Woźniak Franciszek, szer., st.zdem. ar. Hallera   † 13.11[04].1920
Wójcik Stanisław, st.sap., baon most.   † 02.01.1920
Wróblewski Franciszek, szer., 13 pp   † 20.03.1920
Wróblewski Stanisław, cywilny   † 31.08.1920
Wycisk Stefan, st.szer., 154 pp   † 21.08.1920
Wysocki Ignacy, szer., 1 p.etap.   † 07.04.1920
Zakrzewski Józef, szer.   † 15.10.1919
Zaręba Stanisław, szer., 49 p.strz.   † 23.01.1920
Zawadzki Albin, szer., 28 pp[łódzki p.]   † 26.09.1920
Zimak Franciszek, kpr., 4 pp  † 29.06.1920
Żychliński Szczepan, szer., 13 pp   † 01.01.1920
Żydkiewicz Jan, szer., oddz. murm.   † 01.03[08.01].1920
Żytko, żołnierz WP   † 17.08.1920
Zyzda [Żyzda] Jan, ppor., 145 pp   † 29.08.1920
??? Henryk, szer.   † 18.??.1920
??? Stanisław?, szer.   † 24.02.1920
Gąsior Wojciech [Woj.??? kpr.], kpr.,18 pac, zm.r. 20.08.1920


Na??? Maksym, szer., armia ros.   † 26.07.1920
Czans ???ńko, armia. ros.   † 20.07.1920
???zewska z Wepeników ???na   † 05.08.1920
Mathieu Louis, kpr., armia francuska   † 1919 w Kazuniu

Dane pochowanych (nazwisko i imię, stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książkę „Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920” (1934). W nawiasach kwadratowych podane są dane spisane z betonowych krzyży umieszczonych na mogiłach na cmentarzu w Modlinie.