Poznań

W okresie międzywojennym z inicjatywy Stowarzyszenia Polsko-Francuskiego rozpoczęto budowę krypty i pomnika. Jesienią 1931 r. w miejscach pochówku francuskich jeńców wojennych z wojny francusko-pruskiej 1870-1871, głównie na cmentarzu św. Pawła i na stokach Cytadeli przeprowadzone zostały prace ekshumacyjne. Szczątki zmarłych żołnierzy umieszczono w podziemnej krypcie znajdującej się pod pomnikiem. Wśród pochowanych jest także nieznana liczba Francuzów zmarłych w niewoli w latach 1914-1918, których tożsamości nie ustalono. W latach dwudziestych XX w. Francuzi przeprowadzali na terenie Polski akcję poszukiwania mogił żołnierzy zmarłych w niewoli. Zidentyfikowane szczątki przewożono do Francji. Część przekazywano rodzinom, jednak większość pochowano na cmentarzu jeńców wojennych w Sarrebourg. Szczątki żołnierzy, których tożsamości nie udało się ustalić były pozostawiane w miejscu pierwotnego pochówku.

Pomnik i krypta znajdują się w zachodniej części (kw. VI) Cmentarza Bohaterów Radzieckich , utworzonego na miejscu Starego Cmentarza Garnizonowego, zniszczonego podczas walk w 1945 r. Pomnik wykonano w formie pięciometrowego obelisku posadowionego na wysuniętym cokole z ociosanych głazów narzutowych. Na pomniku umieszczono dwie tablice w języku francuskim i polskim.

CE MONUMENT A ÉTÉ INAUGURÉ • LE 7 NOVEMBRE 1931 • PAR SON EXCELLENCE M. LAROCHE • AMBASSADEUR DE FRANCE • ET EN PRESENCE DE M.M. • RENÉ FATOU ET VINCENSINI, • REPRESENTANT LE MINISTRE • DES PENSIONS, • SERRE, CONSUL DE FRANCE • LE VOÏVODE, COMTE RACZYNSKI • LE GENERAL DZIERŻANOWSKI • LE PRESIDENT DE LA VILLE RATAJSKI

UROCZYSTE ODSŁONIĘCIE POMNIKA • NASTĄPIŁO 7 LISTOPADA 1934¹⁾ R. • PRZEZ JEGO EKSCELENCJĘ P.LAROCHE • AMBASADORA FRANCJI • W OBECNOŚCI P.P.RENE FATOU'A • I VINCENSINI JAKO PRZEDSTAWICIELI • MINISTRA DO SPRAW RENTOWYCH • SERRE'A KONSULA FRANCUSKIEGO • WOJEWODY HRABIEGO RACZYŃSKIEGO • GENERAŁA DZIERŻANOWSKIEGO • PREZYDENTA MIASTA RATAJSKIEGO

Przy schodach prowadzących do pomnika znajduje się tablica:

TUTAJ SPOCZYWA 1333 ŻOŁNIERZY • FRANCUSKICH ZMARŁYCH W NIEWOLI • W CZASACH WOJENNYCH 1870-1871 • i 1914-1918 PRZENIESIONYCH • ZE WSZYSTKICH CMENTARZY • Z TERENU MIASTA POZNANIA • I OKOLICY ORAZ PROCHY • 3 ŻOŁNIERZY PRZENIESIONYCH • Z OKOLIC MIASTA GNIEZNA • ZMARŁYCH W CZASACH WOJNY • NAPOLEOŃSKIEJ

Na kamiennym murze umieszczono także tablicę ku czci sześciu francuskich jeńców wojennych, którzy zmarli w Poznaniu w latach 1940-1943.

Źródło: Wiesław Olszewski, Cmentarze na stokach poznańskiej Cytadeli (Poznań 2008)

Fot. Michał Krzyżaniak