Sopoćkinie (Сапоцкін)

W środku cmentarza obok głównej alei kwatera żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 r. Mogiła ziemna z siedmioma betonowymi krzyżami okolona murkiem ze sztucznego kamienia. W środku kwatery niewysoka kamienna podmurówka zwieńczona prostym betonowym krzyżem, na którym umieszczona tablica z napisem: "GEN. BRYG. JÓZEF OLSZYNA-WILCZYŃSKI 27.XI.1890 – 22.IX.1939 R. DOW. III D.O.K GRODNO".

U dołu na podmurówce umieszczona większa metalowa tablica pamiątkowa ze znakiem polskiego orła wojskowego i inskrypcją: "ŻOŁNIERZOM • WOJSKA POLSKIEGO • i KORPUSU OCHRONY • POGRANICZA • POLEGŁYM • ZA POLSKĘ • 17-22 WRZEŚNIA 1939r. • W TEJ ZIEMI • POCHOWANYM".

Po lewej stronie identyczny krzyż na mogile adiutanta generała. Na tablicy napis: "KPT. MIECZYSŁAW STRZEMESKI POLEGŁ 22.IX.1939 R. ADIUTANT GEN.BRYG. J. OLSZYNY – WILCZYŃSKIEGO".

Po obu stronach takie same krzyże na mogiłach żołnierskich Po lewej:

• "NIEZNANI ŻOŁNIERZE WOJSKA POLSKIEGO POLEGLI-22.IX – 1939 R."
• "PPOR. WIKTOR KLONOWSKI POLEGŁ 22.IX – 1939 R."
• "PPOR. STEFAN CZECZKOWSKI POLEGŁ-22.IX – 1939 R."

Po prawej:

• "KPR STEFAN GORDEJKO POLEGŁ-22.IX – 1939 R."
• "NIEZNANI ŻOŁNIERZE WOJSKA POLSKIEGO POLEGLI-22.IX – 1939 R."

Spoczywający tu kapral Stefan Gordejko pochodził z Kalet, zginął w bitwie pod Kodziowcami. Nad kwaterą umieszczone są flagi polskie.

Zgodnie z poleceniem gen. Józefa Olszyny–Wilczyńskiego niektóre oddziały miały wycofać się w kierunku Sopoćkiń i Kalet, aby osłaniać wycofujące się po walce oddziały z Grodna w kierunku granicy litewskiej. W dniu 18 września ze ścisłym sztabem i małżonką generał wyjechał w kierunku granicy litewskiej, zatrzymując się w Teolinie (obok Sopoćkiń). W miejscowej szkole zorganizował stanowisko dowodzenia, zamierzając nadzorować wycofanie wojsk w kierunku granicy litewskiej. Rejonu „Sopoćkińskiego korytarza” ewakuacyjnego broniły oddziały zgrupowania ppłk. Michała Osmoli, które miały go utrzymać do wczesnych godzin porannych 22 września. W trakcie realizacji tej operacji 22 września 1939 r. około godz. 6.00 generał wraz z małżonką, adiutantem i kierowcą samochodu udał się w stronę Kalet, w kierunku granicy litewskiej. Po krótkim czasie nieopodal wsi Nowiki, nad Kanałem Augustowskim, został zatrzymany przez sowieckich czołgistów i na miejscu bestialsko zamordowany wraz z adiutantem kpt. Mieczysławem Strzemieskim. Sprawcy zbrodni nie kryli się z tym faktem. W kilka dni po dokonaniu mordu zwołali w Grodnie wiec propagandowy, na którym pokazywano zakrwawioną czapkę generała.

Dowódca Okręgu Korpusu nr III Grodno, generał brygady Józef Olszyna-Wilczyński, był jednym z czołowych dowódców WP. Kawaler Orderu Virtuti Militari V klasy, orderu Polonia Restituta III klasy, czterokrotnie Krzyża Walecznych, Krzyża Niepodległości, odznaczeń francuskich i łotewskich. Zwłoki generała i jego adiutanta spoczęły na cmentarzu Teolińskim w Sopoćkiniach. Obok pochowano żołnierzy i oficerów WP poległych w walkach z sowietami w tym regionie. Z ustnych źródeł wynika, że w kwaterze spoczywa ponad 30 nieznanych żołnierzy WP. Kwatera w obecnym stanie została urządzona w 1991 r. przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa z udziałem Oddziału Związku Polaków w Sopoćkiniach i ówczesnego proboszcza parafii Teolin - księdza Witolda Łozowickiego.

Opiekę nad kwaterą sprawuje Oddział ZPB w Sopoćkiniach, miejscowa ludność polska oraz proboszcz parafii Teolińskiej.

Na tutejszym cmentarzu znajduje się także mogiła czterech żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej poległych w walkach z Litwinami w 1919 roku.

Źródło: Sopoćkinie. Kwatera oficerów i żołnierzy WP z 1939 r. Stan z 2009 r. [w:]http://www.flickr.com/, dostęp 2014-01-03

Fot. Ewa Galej

Fot. Mariusz Proskień

Fot. Mariusz Proskień

Po lewej stronie kwatery wojskowej znajduje się mogiła zamordowanych dwóch polskich funkcjonariuszy Policji Państwowej. Na krzyżu jest tabliczka z napisem: "POLICJANTOM POLSKIM ZAMORDOWANYM 22 WRZEŚNIA 1939 R. S.P. BRONISŁAW SCHAB S.P. MIECZYSŁAW ŁOPUSZEK'

Fot. Ewa Galej

Fot. Mariusz Proskień