Łomża

Na cmentarzu parafialno-komunalnym znajdują się groby osób zmarłych podczas pełnienia służby w okresie międzywojennym. Grób dowódcy 33 pułku piechoty ppłk Sawy-Sawickiego zlokalizowany jest w I sektorze.

Jerzy Sawa-Sawicki. Ur. 07.01.1886 r. w Reginpolu w guberni mohylewskiej. Ukończył szkołę realną w Smoleńsku, studiował w Morskiej Szkole Inżynieryjnej w Kronsztadzie i na Politechnice Lwowskiej.

Należał do Organizacji Bojowej PPS. Uczestnik akcji pod Bezdanami (26.09.1908). Należał do Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego. Ukończył kurs oficerski. W 1914 r. dowódca I plutonu 2 kompanii III baonu w oddziałach Józefa Piłsudskiego. Dn. 09.10.1914 r. mianowany ppor. piechoty, od listopada dowódca kompanii w V baonie. Awansowany na porucznika. Ranny w bitwie pod Łowczówkiem. Po wyzdrowieniu powrócił na stanowisko dowódcy kompanii. Po kryzysie przysięgowym internowany w Beniaminowie. Po zwolnieniu z obozu wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. Dn. 06.08.1918 r. awansowany na kapitana. Od 01.12.1918 r. dowodził batalionem 32 pp, a od 27.12.1918 r. organizator i dowódca III batalionu 33 pp w stopniu majora. Od 18.05.1920 r. dowódca 33 pp. Dn. 11.06.1920 r. mianowany ppłk., w okresie 20.06.-20.07.1920 dowódca XV Brygady Piechoty. W czasie bitwy warszawskiej wyróżnił się pod Ossowem:

”(…) podpułkownik Sawicki wraz z adiutantem, podporucznikiem Łukasikiem, powstrzymywali z największym trudem oddziały ochotnicze i zawracali w stronę wroga. (…) Podpułkownik Sawicki stanął na drodze osowskiej, wystawiając się na morderczy ogień karabinów maszynowych i dając przykład spokoju i pogardy śmierci. Na jego widok gromady ochotników przystawały zdumione i zanim jeszcze padł rozkaz, poczęły same zawracać w stronę nieprzyjaciela. Podpułkownik Sawicki wskazując ręką na nadbiegające oddziały nieprzyjaciela, krzyknął rozkazującym głosem: „Tu nam zwyciężyć lub zginąć”, poczem z adiutantem, podporucznikiem Łukasikiem, biegiem ruszył ku wrogowi, pociągając tem do przeciwnatarcia cofające się poprzednio oddziały ochotnicze. (…) Podpułkownik Sawicki ogarniał wzrokiem całe tyraliery, pokręcone niby potworny wąż i tam, gdzie słabła moc żołnierza, wysyłał posiłki lub śpieszył w zagrożone miejsce osobiście.”

Niedługo po bitwie uległ atakowi serca, ale 17.10.1920 r. powrócił do pułku. Dn. 10.11.1922 r. zmarł na atak serca w koszarach 33 pp w Łomży. Odznaczony Virtuti Militari 5 kl. (nr. 1806), Krzyżem Walecznych i pośmiertnie Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Na cmentarzu znajdują się również groby powstańców 1831 r., żołnierzy Wojska Polskiego poległych i zmarłych w latach 1918-1920, a także mogiły z 1939 r. i z późniejszych lat II wojny światowej.

Źródła:

• Józef Ciapka, Zarys historii wojennej 33-go pułku piechoty (1929)
• Wiktor K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. Słownik biograficzny. Tom IV, P-S (2006)

Fot. Mariusz Proskień

"Polska Zbrojna", nr 308 z dn. 12.11.1922 r.

Kowalska Janina, st. posterunkowy P.P., zm. 21.10.1937
Pietron Mikołaj, kadet artylerzysta, żołnierz wojny 1920, zm. 15.04.1921
Sawa-Sawicki Jerzy, ppłk, dowódca 33 pp, zm. 10.11.1922