Grudziądz

Cmentarz powstał w XIX wieku, na potrzeby pruskiego garnizonu. Grzebano tu oficerów i żołnierzy armii pruskiej i niemieckiej, których groby, w większości zdewastowane, znajdują się po prawej stronie od wejścia na cmentarz. Od stycznia 1920 roku, po przejęciu przez Wojsko Polskie obiektów wojskowych w Grudziądzu, na cmentarzu zaczęto grzebać polskich żołnierzy zmarłych w miejscowych szpitalach. W okresie międzywojennym cmentarz służył do pochówków zawodowych oficerów i podoficerów WP oraz członków ich rodzin.

Po prawej stronie, za bramą wejściową, znajdują się groby generałów Stanisława Pruszyńskiego i Stefana Kasprzyckiego. Gen. dyw. Stanisław Pruszyński (zm. 02.11.1929 r.) dowodził 8 Dywizją Strzelców Armii gen. Hallera. Dnia 23 stycznia 1920 r., na czele oddziałów polskich, wkroczył do Grudziądza. Gen. dyw. Stefan Kasprzycki de Castendolo (zm. 26.11.1936 r.) był pierwszym komendantem Centralnej Szkoły Jazdy, a następnie Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. W głębi cmentarza zachowało się trochę grobów oficerów i podoficerów z lat 1921-1939. Jedynie niektóre posiadają tablice lub płyty nagrobne. Na jednym z nich, przykrytym płytą z piaskowca, wyryto napis:

"Ś. † P. • MICHAŁ • BIDZIŃSKI • KAPITAN 72 PUŁKU PIECHOTY • BYŁY LEGIONISTA 3 P.P. • LEG. POL. • UR. 17 IV 1897 R. ZGINĄŁ ŚMIERCIĄ • ŻOŁNIERSKĄ • W DNIU 2 VIII 1933 R."¹⁾

Fot. Krzysztof Menel

Sterz Kazimierz, kpt., 64 pp   † 25.05.1921
Exner Karol, mjr   † 04.12.1922
Skotnicki Kazimierz, kpt., sztab 16 DP   † 21.04.1924
Pruszyński Stanisław, gen. dyw.   † 02.11.1929
Bidziński Michał, kpt., 72 pp   † 02.08.1933
Kasprzycki de Castendolo Stefan, gen. dyw.   † 26.11.1936
Michałowski Franciszek, wachm., 18 p.uł.   † 08.10.1937
Dorosz Michał, plut. żandarm.   † 1939

Zlokalizowana na cmentarzu wojennym (tzw. dolny cmentarz garnizonowy) przy ul. 18 Pułku Ułanów Pomorskich. Znajduje się po lewej stronie od wejścia głównego. Od końca 1920 roku grzebano tu żołnierzy WP zmarłych w garnizonie w Grudziądzu oraz tych, którzy ponieśli śmierć w wypadkach podczas służby. Obecnie znajduje się tam 266 oznaczonych grobów żołnierzy WP, podoficerów i szeregowców. Są one rozmieszczone w kilku rzędach, obramowanych krawężnikami. Na grobach umieszczono krzyże betonowe z tabliczkami zawierającymi dane żołnierza i numer grobu.

Na cmentarzu wojennym spoczywają także alianccy jeńcy wojenni oraz żołnierze Armii Czerwonej polegli w 1945 roku.

Źródło: Marian Żebrowski Żołnierskie groby na grudziądzkich cmentarzach (Kurier Grudziądzki 11/69, 2007)

Fot. Krzysztof Menel