Nowogród

Na cmentarzu parafialnym, przy ul. Cmentarnej, znajdują się mogiły żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1920 r. W dwóch mogiłach zbiorowych spoczywa nieznana liczba żołnierzy o nieustalonej tożsamości. Mniejsza mogiła pokryta jest granitowymi płytami, a na tablicy znajduje się napis:

"W HOŁDZIE • ŻOŁNIERZOM WOJSKA POLSKIEGO • POLEGŁYM W 1920 R. • W WALKACH Z BOLSZEWIKAMI"

Na większej mogile znajduje się tablica z napisem:

"ŻOŁNIERZOM POLSKIM • POLEGŁYM W 1920 ROKU • W WALKACH Z BOLSZEWIKAMI"

Niedaleko głównej bramy wejściowej pogrzebano ochotnika 205 pp Stanisława Borowskiego.

"Ś. † P. • STANISŁAW • BOROWSKI • ŻYŁ LAT 17 • OCHOTNIK 205 P.P. • POLEGŁ W WALCE • Z BOLSZEWIKAMI • 1 SIERPNIA 1920 R."

Na cmentarzu znajduje się również mogiła obrońców Nowogrodu z 1939 roku.

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Mariusz Proskień

Borowski Stanisław, szer., ochotnik 205 pp, pol. 01.08.1920

Zlokalizowana przy ul. Miastkowskiej. Na kopcu ziemnym, otoczonym betonowym ogrodzeniem, ustawiono pomnik, zwieńczony krzyżem i figurą orła. Na pomniku umieszczono datę „1920”, napis „MŁODYM BOHATEROM” oraz tablicę z nazwiskami 42 żołnierzy. W mogile spoczywa 76 żołnierzy Wojska Polskiego.

W nocy z 29/30 lipca 1920 r. oddziały sowieckie zajęły Nowogród, ale wkrótce wycofały się z miasta. Powtórnie zdobyła Nowogród 10 DK z III Korpusu Konnego. Dn. 01.08.1920 III batalion 205 pp wyparł nieprzyjaciela na drugi brzeg Narwi. 10 kompania ostrzelała kozaków, zmuszając ich do odwrotu. Po ostrzale artyleryjskim oddziały sowieckie przeprawiły się przez rzekę, a 9 kompania wpadła w panikę i wycofała się z 11 kompanią i częścią 12-tej. Powtórnie zaatakowana 10 kompania została zmuszona do odwrotu. III baon wycofał się do Chmielowa atakowany ze skrzydeł przez sowiecką kawalerię.

W lasku przy ul. Sikorskiego znajduje się cmentarz żołnierzy polskich poległych w 1920 r. Jego teren jest oznaczony jedynie betonowymi słupami. Liczba i tożsamość pochowanych tam żołnierzy jest nieznana.

Źródło: Bernard Mond, Jan Gintel, Historia 205 pułku piechoty ochotniczej im. Jana Kilińskiego (1932)

Fot. Mariusz Proskień

Antosiewicz Stefan [Asiewicz S.], szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Bakuła Stefan, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Bienkowski
Bienó N.
Breiter [Brejter] Henryk, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Brokmann Władysław, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Brys C.
Cywiński Józef, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Czarnecki Jan, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Grabowski Józef, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Lipowski Ryszard, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Jacuński Jan, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Jakubowski Edward [C.], szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Janczewski Marian, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Kaniewski Stefan [Aug.], szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Kołdys Józef
Machowski J.
Malinowski Czesław, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Moraczewski Kazimierz, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Mosakowski Edmund [J.], szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Nowakowski Ludwik [H.], szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Polaczewski E.
Przybyłowski Franciszek, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Puszczałowski I.
Rankowski E.
Rosen W.
Sienkiewicz Konstanty, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Slidrych M.
Sosnowski Stanisław, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Stańczyk Henryk, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Szczepankowski W.
Szczepankowski J.
Tkaczyk Władysław, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Trzebiński B.
Waisblatt W.
Wilkiemin W.
Wiłczak K.
Winnicki W.
Winnicki W.
Wojna [Wojno] Józef, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Wolff Wilhelm, szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
Zaremba Wincenty [J.], szer., 205 pp, zaginiony/pol. 01.08.1920
34 NN

Polegli pod Nowogrodem – miejsce pochówku nieznane:
Dobroński Roman, sierż., 205 pp, pol. 01.08.1920
Kamiński Otton, lat 60, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Niedziński Stanisław, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Raniewski Stefan, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Wolski Jan, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Zborowski Julian, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Zarudzki Dyonizy, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920
Zawadzki Czesław, szer., 205 pp, pol. 01.08.1920

Dane pochowanych (nazwisko i imię, stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książki: Bernard Mond, Jan Gintel, Historia 205 pułku piechoty ochotniczej im. Jana Kilińskiego (1932) oraz „Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920” (1934). W nawiasach kwadratowych podane są dane spisane z tablicy znajdującej się na mogile zbiorowej w Nowogrodzie. Część wykazanych tam żołnierzy została uznana za zaginionych.