Hermanowicze (Германавічы)

Nieduża kwatera żołnierzy Wojska Polskiego poległych w czerwcu 1920 r. Pogrzebano tu pięciu żołnierzy 30 p.strz. kaniowskich i jednego z 23 pp. Kwatera znajduje się na cmentarzu przykościelnym. Kwatera była zniszczona, betonowe krzyże połamane, a dane pochowanych żołnierzy prawie nieczytelne. Obecnie wyremontowana, ale dane umieszczone na nowych tabliczkach zawierają błędy w nazwiskach i datach śmierci żołnierzy. Grób sierż. Wacława Nabiałczyka, kawalera Virtuti Militari, połączono z mogiłą zbiorową żołnierzy 30 p.strz. kan.

Dn. 6 czerwca 1920 r., wieczorem 30 pułk strzelców kaniowskich rozpoczął natarcie na Hermanowicze:

„Upalny czerwcowy dzień zbliżał się ku końcowi, gdy padły pierwsze rozkazy, poczym II batalion ruszył na Bojarszczyznę brzegiem lasu na Rzeczki. Nieprzyjaciel zachowywał się biernie, oczekując spotkania na umocnionych pozycjach w okolicach Otok i Podolszczyzny. Okopy rosyjskie, ledwie widoczne w gęstym podszyciu leśnym, nikły już w szarzejącym zmroku, gdy poczęły się wysuwać pierwsze oddziały III batalionu. W tej chwili tak niewinnie wyglądająca dotąd linia umocnień nieprzyjacielskich rozgorzała zabójczym ogniem karabinów. Rozsypani żołnierze padli natychmiast, zajmując najbliższe stanowiska obronne. Walka rozpoczęła się. Batalion parł naprzód, obejmując coraz ciaśniejszym pierścieniem swej tyraliery ziejące nieustannym ogniem pozycje rosyjskie. Nieprzyjaciel jednak nie ustępował. Strzelanina trwała całą noc bez widocznego wyniku dla którejkolwiek ze stron walczących. Świt zastał obie strony na stanowiskach. Dopiero po wprowadzeniu do walki oddziałów 21-go pułku udało się wyprzeć przeciwnika z okopów i zmusić do ucieczki.

Znacznie lepiej powiodło się natarcie II batalionu. Oddziały sowieckie, zdemoralizowane bezskutecznym oporem, po spaleniu dużego mostu na Dzisieńce cofnęły się, pozostawiając miasteczko Hermanowicze w rękach zwycięzców”.

30 pułk strzelców kaniowskich zdobył Hermanowicze po ciężkiej walce w dn. 7 czerwca 1920 roku.

Źródła:

• Tadeusz Makowski, Zarys historii wojennej 30-go pułku strzelców kaniowskich (1928)
• Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski, Wojciech Walczak "Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Województwo wileńskie na obszarze Republiki Białoruś" (2007).

Fot. Mariusz Proskień

Fot. Andrej Dybowski Globus Belarusi

Borowicz Jan [B??? Jan], szer., 8 kmp 30 p.strz.kaniowskich, pol. 07.06.1920
Grzegorczyk Józef, szer., 8 kmp 30 p.strz.kaniowskich, pol. 07.06.1920
Nabiałczyk [Nabiałczyn] Wacław, sierż., 1 komp. 23 pp, pol. 13.06.1920 (odzn. VM)
Pryczas [Pryca] Feliks, sierż., 5 kmp 30 p.strz.kaniowskich, pol. 05.06.1920
Śmieszny Jan, szer., 6 kmp 30 p.strz.kaniowskich, pol. 07.06.1920
Walburg [Walberg] Stefan, szer., 6 kmp 30 p.strz.kaniowskich, pol. 07.06.1920

Dane pochowanych (nazwisko, stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książkę "Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920" (1934). W nawiasach kwadratowych podane są dane spisane z krzyży.

Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego na cmentarzu katolickim, który znajduje się na północno wschodnim skraju miejscowości Hermanowicze, przy drodze wylotowej w kierunku miasteczka Dzisna. Kwatera zlokalizowana we wschodnim narożniku cmentarza. Składa się z 53 mogił z prostokątnym betonowym obramowaniem, rozmieszczonych w rzędach. Na cmentarzu pogrzebano żołnierzy z 23 pp, 30 p.strz. kaniowskich, 6 pp leg. i 8 pap poległych w czerwcu i lipcu 1920 r. Spoczywają tu m.in. ppor.Stanisław Łabiński, szer. Franciszek Daćko i ppor. Włodzimierz Pawulski, kawalerowie orderu Virtuti Militari.

„Dnia 13 czerwca 1920 r. 23 pułk piechoty od dwóch dni zajmuje stanowiska okrakiem na rzece Dzisnie, wzdłuż miejscowości Łatoszki, Krupiniszoze, Jamno, Lipacin do jeziora Jelnia. Wszystkie bataliony pułku stoją w pierwszej linii, wydzieliwszy po jednej kompanii do odwodów. Odwodem całego pułku są dwa bataliony 30-go pułku strzelców kaniowskich.

Od dwóch dni nieprzyjaciel silnie ostrzeliwuje ogniem artylerii stanowiska 23 pułku piechoty, by dnia 13 czerwca, podciągnąwszy świeże oddziały przejść do natarcia; główne jego natarcie idzie północnym brzegiem Dzisny. Jedna z kompanii III batalionu cofa się. Powstałą luką nieprzyjaciel wdziera się na tyły. Kompanie I batalionu i reszta kompanii III batalionu odpierają tymczasem natarcie od frontu, gdy wtem niespodziewanie spostrzegają na swoich tyłach oddziały nieprzyjacielskie. Przemęczeni żołnierze chwieją się i rozpoczynają opuszczać swe stanowiska. Pozostają jedynie grupki przy oficerach i podoficerach, stawiające rozpaczliwy opór.

Otoczony przez Rosjan dowódca 1-ej kompanii, ppor. Stanisław Łabiński, wystrzeliwszy wszystkie naboje, ostatnim pozbawił się życia, by nie dostać się do niewoli. W podobnym położeniu broni się z pogardą śmierci ppor. Longin Gładyszewski, aż pada przekłuty bagnetami.

Równie dzielnie zachowuje się szeregowiec Franciszek Daćko¹⁾, który nie tylko, że sam nie opuszcza swego stanowiska, ale jeszcze zawraca cofających się kolegów.

Groźną sytuację ratuje dowódca III batalionu 23-go pułku piechoty ppor. Tadeusz Niezabitowski. Na czele kompanii odwodowej rzuca się on na nieprzyjaciela, odbiera utracone stanowiska i zamyka odwrót oddziałom rosyjskim, które przeniknęły na tyły pułku. Walka kończy się porażką nieprzyjaciela. Bój pod Jamnem i Szendzinem należy do najkrwawszych, jakie pułk do tej pory stoczył: 17 żołnierzy okupiło to zwycięstwo śmiercią, kilkudziesięciu ranami.

(…) W czasie swego kilkudniowego pobytu w 10-ej dywizji piechoty 23-ci pułk piechoty stracił 20 oficerów, 300 szeregowych – zdobył 30 karabinów maszynowych i kilkuset jeńców”.

Źródła:

• Stefan Witkowski, Zarys historii 23-go pułku piechoty (1928)
• Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski, Wojciech Walczak "Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Województwo wileńskie na obszarze Republiki Białoruś" (2007)
• Mariusz Proskień, Hermanowicze – Kwatera wojenna żołnierzy polskich poległych w 1920 roku

Fot. Denis Krawczenko

Fot. Mariusz Proskień

Adamczuk Wiktor, szer., 23 pp, pol. 17.06.1920
Antonowski Henryk, bomb., 6 bat. 3 pap, pol. 18.06.1920
Baran Stanisław, szer., 11 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Bernaciak Wojciech, szer., 30 pp, pol. 08.06.1920
Daćko Franciszek, szer. 4 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920 (odzn. VM)
Delenda Szymon, szer., 23 pp, pol. 13.06.1920
Dolak Stanisław, sap., 10 baon sap.   † 16.04.1920
Dubaj Franciszek, szer., 6 kmp 23 pp, pol. 14(12).06.1920
Frydl Adam, sap., 10 baon sap.   † 24.06.1920
Gmerek Aleksander, szer., 30 pp, pol. 09.06.1920
Jaworski Wojciech, szer., 1 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Kamiński Szymon, kan., 9 bat. 8 pap, pol. 02.07.1920
Kapłon Jan, szer., 11 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Kieroński Jan, ppor., 23 pp, pol. 13.07.1920
Kipert(?) Józef, szer. 10 kmp. 6 pp leg., pol. 29.10.1919
Koperski Jan, szer. 30 p.strz. kan., pol. 08.06.1920
Kostkowski Józef, szer., 3 kmp. 23 pp, pol. 18.06.1920
Kowalski Jan, szer., 3 kmp. 23 pp, pol. 14.06.1920
Krawczyk Władysław, szer., 23 pp, pol. 14.06.1920
Kruk Stanisław, szer., 8 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Krysiak Józef, szer., 30 p.strz. kan., pol 08(05).06.1920
Lenarczyk Paweł, st.szer., 1 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Łabiński Stanisław, ppor., 1 kmp 23 pp, pol. 13.06.1920 (odzn. VM)
Łuszczak Jan, szer., 23 pp, pol. 13.06.1920
Marciniak Jan, szer., 23 pp, pol. 13.06.1920
Mazuś Józef, szer., 8 kmp. 23 pp, pol. 16.06.1920
Michalak Antoni, kpr., 3 bat. 8 pap   † 26.06.1920
Nabiałek Stanisław, szer., 7 kmp. 23 pp, pol. 14.06.1920
Nowakowski Jan, st.szer., 5 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Nowosad Borys, szer., 1 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Nowosad Jakub, szer., 23 pp, pol. 06.06.1920
Paciejewski Wojciech, szer., 1 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Pajdosz Kazimierz, szer., 7 kmp. 23 pp, pol. 14.06.1920
Pawulski Włodzimierz, ppor., 30 p.strz. kaniowskich, pol. 04.[13.]07.1920 (odzn. VM)
Pichlak Franciszek, szer., 10 kmp. 23 pp, pol. 16.06.1920
Radomski Józef, st.szer. 10 kmp. 6 pp leg., pol. 29.10.1919
Rajszewski Wincenty, szer. 12 kmp. 23(?) pp, pol. 13.06.1920
Rakitowski Jan, plut., pluton żand. 10 DP, pol. 18.06.1920
Respond Władysław, szer. 4 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Rordas(?)/Pordas(?) Józef, szer., 30 p.strz. kan., pol. 13.06(?).1920
Rumiński Józef, szer., 10 kmp. 23 pp, pol. 16.06.1920
Saniewski Ludwik, kan., 9 bat. 8 pap, pol. 02.07.1920
Seniuk Feliks, szer., 10 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Sitarski Andrzej, szer. 4 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Smolnik Szczepan, szer., 2 kmp. 23 pp, pol. 12.06.1920
Sołtys Stanisław, szer., 3 kmp. 23 pp, pol. 18.06.1920
Stolarczyk Jan, szer., 12 kmp. 23 pp, pol. 18.06.1920
Studziński Roman, szer., 23 pp., pol. 17.06.1920
Szajko Bolesław, kpr., 23 pp, pol. 13.06.1920
Ślaz Bolesław, szer. kmp. techn. 23 pp, pol. 21.06.1920
Zabłotny Michał, szer. 4 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
Złotko Stefan, szer., 1 kmp. 23 pp, pol. 13.06.1920
8-miu nieznanych żołnierzy Wojsk Polskich

Dane pochowanych (stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książkę "Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920” (1934).