Wysokie Koło
Województwo mazowieckie, powiat kozienicki, gmina Gniewoszów.
Lokalizacja: 51.4605N, 21.8310E [pokaż mapę]
Cmentarz wojenny
Zlokalizowany po zachodniej stronie szosy Kozienice–Góra Puławska, naprzeciwko cmentarza parafialnego. Obiekt na planie prostokąta, z wejściem od strony szosy. Ogrodzony betonowymi słupkami połączonymi prętami metalowymi. Na zakończeniu alejki centralnej głaz z tablicą o treści:
"Pamięci • spoczywających tu żołnierzy • armii austro-węgierskiej, • niemieckiej i rosyjskiej • poległych w dniach 22-26 • października 1914 •• Gmina Gniewoszów • Austriacki Czarny Krzyż • 8 października 2006 r."
Po obu stronach głazu dwa kamienne krzyże, łaciński i prawosławny, obok których umieszczono napisy w językach niemieckim i rosyjskim. Pola grobowe niezaznaczone, obiekt pokryty trawnikiem, na którym umieszczono krzyże bez inskrypcji. Przed wejściem tablica informacyjna z napisem: "Cmentarz Wojenny w Wysokim Kole”. W zbiorowych mogiłach spoczywają żołnierze armii austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej, którzy w październiku 1914 r. stoczyli ciężkie boje o Twierdzę Dęblińską. Na cmentarzu spoczywają także żołnierze niemieccy polegli w lipcu 1915 r. Należeli do korpusu Landwehry formowanego w Wielkopolsce i na Dolnym Śląsku.
Cmentarz został założony w 1914 r. Z wykazu sporządzonego w 1938 r. wynika, iż na cmentarzu wojennym w Wysokim Kole spoczywało wówczas 387 wojskowych, tj. 70 żołnierzy niemieckich, 78 żołnierzy austro-węgierskich i 239 żołnierzy rosyjskich.
W lecie 1969 r. na cmentarzu było jeszcze sześć drewnianych krzyży z częściowo czytelnymi napisami. Trzy krzyże znajdowały się na indywidualnych mogiłach żołnierzy niemieckich poległych w 1914 i 1915 r.1). Na trzech krzyżach leżących na mogiłach zbiorowych były napisy: 14 österreichische Krieger, 8 russische Krieger i 21 russische Krieger2). Zbutwiałe szczątki innych krzyży leżały w gęstej trawie.
We wrześniu 2004 r. i w październiku 2006 r. cmentarz zrekonstruowano dzięki wsparciu finansowym Austriackiego Czarnego Krzyża (Österreichischisches Schwarzes Kreuz), Wojewody Mazowieckiego oraz częściowo Starosty Powiatu Kozienickiego i Urzędu Gminy Gniewoszów. Opiekę nad cmentarzem sprawuje młodzież ze Szkoły Podstawowej w Wysokim Kole wraz z Urzędem Gminy Gniewoszów.
Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 17474
2010-04-12
Fot. Krzysztof Menel
2006-08-30
Fot. Mariusz Kwieciński
Zdjęcia archiwalne
Plan Kriegerfriedhof Wysokie Kolo - Archiwum Główne Akt Dawnych (MGGL, sygn. 1168)
Spis poległych
Ltn. [Obln.] Viktor Hartmann, L.I.R. 46, † 23.7.1915 (odznaczony Eisernes Kreuz) Wehrm. Stanislaus Kaczmierczak, L.I.R. 19, 5 komp., † lipiec/sierpień 1915 Utffz. Dietrich Warnken, G.R.R. 2/5, † ??.10.1914
Dane żołnierzy niemieckich, spisane w 1969 r., zweryfikowano na podstawie Preussische Verlustliste Nr. 81 z 20.11.1914, PVL Nr. 299 z 12.08.1915 i PVL Nr. 331 z 18.09.1915.