Brodnica

Cmentarz zlokalizowany w Brodnicy przy ul. Świerkowej. Założony na planie prostokąta i ogrodzony żywopłotem. Cmentarz jest podzielony na pola grobowe (groby I-XV) obramowane wysokimi betonowymi krawężnikami.

W 1914 r. w okolicy Brodnicy doszło do kilku potyczek patroli (m.in. pod Górznem). Pierwszych siedmiu żołnierzy niemieckich zostało pochowanych w Lasku Miejskim dn. 15.11.1914 r. w grobie nr I. Stoi na nim obecnie kamienna stela z napisem:

"MIEJSCE • SPOCZYNKU ŻOŁNIERZY • NIEMIECKICH • ZMARŁYCH W LATACH • 1914-1918".

Następne pochówki miały miejsce w okresie 1914-1915. Pochowano ok. 100 żołnierzy niemieckich, zmarłych z ran w szpitalu polowym (Etappenlazarett) w Brodnicy (groby II-IV, pozbawione tablic i nagrobków, położone są najbliżej ulicy Świerkowej).

Dn. 26.06.1921 r. na cmentarzu wojskowym złożono szczątki dwóch Polaków rozstrzelanych przez Niemców w 1914 r. Ludzie ci zostali aresztowani przez Niemców w okolicy Rypina pod zarzutem rzekomego pomagania armii rosyjskiej. Sąd wojenny w Brodnicy skazał ich na śmierć.

W 1927 r. wybudowano kaplicę - pomnik żołnierzy polskich poległych w walkach o Brodnicę w sierpniu 1920 r.

W okresie II wojny światowej miasto było włączone do III Rzeszy. 22.01.1945 r. Brodnicę zajęła Armia Czerwona. Poległych 137 żołnierzy sowieckich pochowano w grobach nr XIV-XV. Istniała jeszcze kwatera żołnierzy niemieckich poległych i zmarłych w latach 1943-1945. Groby te zostały zlikwidowane, a ekshumowane szczątki przeniesiono w 1996 r. na cmentarz wojenny w Mławce.

Źródła:

• Sylwester Bizan "Powiat i miasto Brodnica w walkach o niepodległość 1914-1920" (1938)
• Jerzy Wultański "Brodnickie nekropolie" (2001)

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Krzysztof Menel

Emil Hoffmann   † 16.05.1915
Artur Reinhard   † 11.06.1915
Gefreiter August Werner   † 26.07.1915
Domary Potolan   † 27.08.1915

Spis pochowanych na cmentarzu wojskowym w Brodnicy pochodzi z książki „Brodnickie nekropolie” Jerzego Wultańskiego.