Aubérive

Nekropolia narodowa w Aubérive (Nécropole nationale „Le Bois du Puits” à Aubérive) składa się z trzech cmentarzy wojennych: francuskiego, polskiego i niemieckiego. Cmentarz francuski powstał w 1920 roku. W latach następnych przenoszono tu szczątki żołnierzy, ekshumowane z prowizorycznych cmentarzy i grobów, z rejonu na wschód od Reims. Pogrzebano 6424 żołnierzy francuskich (w tej liczbie 2908 w trzech ossuariach). Za cmentarzem francuskim znajduje się cmentarz niemiecki, na którym pochowano 5359 żołnierzy. 2235 spoczywa w grobach indywidualnych a 3124 w ossuarium.

W roku 1923, na nekropolii narodowej w Aubérive, założono polski cmentarz wojskowy (Cimetière militaire polonais d'Aubérive). Ekshumacje i przenoszenie szczątków odbywały się w latach 1923-1926. Pogrzebano 129 (lub 130) żołnierzy polskich, poległych i zmarłych w latach 1914-1920 na terenie Szampanii (Champagne). Spoczywają tu m.in.:

Władysław Szuyski (de Szuyski Ladislas), st. szer. (soldat 1 cl.), chorąży (porte drapeau) oddziału Bajończyków. Poległ 29.11.1914, wymieniony w rozkazie armijnym, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wojennym (Croix de guerre avec palme), Virtuti Militari 5 kl. i Krzyżem Niepodległości.

Jan Rybnowski, szer., 1 pułku strzelców polskich (1 régiment de chasseurs polonais), poległ 20.06.1918, uznany za pierwszego poległego żołnierza Armii Polskiej we Francji.

Lucjan Chwałkowski, ppor., 5 kompania 1 p.strz. polskich, wyniesiony spod ostrzału przez szer. Michała Mroczko, zmarł z ran 8 lub 10 lipca 1918 r. Ochotnik z Ameryki, pierwszy poległy oficer Armii Polskiej we Francji. Pośmiertnie odznaczony Legią Honorową (Légion d’Honneur), Croix de guerre avec palme, VM 5 kl., Krzyżem Walecznych i Krzyżem Niepodległości.

W 1928 r. został odsłonięty pomnik ku czci poległych podczas I wojny światowej. Umieszczono na nim tablicę z dwujęzycznym napisem:

”ŻOŁNIERZOM POLSKIM • POLEGŁYM ZA WSPÓLNĄ SPRAWĘ • W LATACH 1914-1918 • NA ZIEMI FRANCUSKIEJ • POLSKIE TOW. OPIEKI • NAD GROBAMI BOHATEROW • WARSZAWA 1928 R. •• AUX SOLDATS POLONAIS • MORTS POUR LA CAUSE COMMUNE • EN 1914-1918 • EN TERRE FRANÇAISE. • L’ASSOCIATION POLONAISE • DE CONSERVATION • DES TOMBES DES HEROS. • VARSOVIE 1928."

Poniżej znajduje sie napis:

”BOHATEROM RODAKOM POLEGŁYM ZA WOLNOŚĆ NARODÓW • HALLERCZYCY • 8-VII-1928”.

Dnia 1 września 1936 r., podczas wizyty we Francji, gen. Edward Śmigły-Rydz, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych oraz gen. Maurice Gamelin złożyli wieńce na mogiłach na polskim cmentarzu wojskowym w Aubérive. Następnie odwiedzili pomnik-ossuarium "La Ferme de Navarin".

Po drugiej wojnie światowej na cmentarzu pochowano dalszych 256 żołnierzy, poległych i zmarłych w północno-wschodniej Francji w latach 1940-1945. Ogółem spoczywają tu szczątki 385 żołnierzy polskich.

W latach trzydziestych, drewniane krzyże zostały zastąpione przez krzyże betonowe. W 1991 r., pomnik ku czci poległych w obu wojnach światowych, został odnowiony przez Federację byłych kombatantów polskich we Francji (Fédération des anciens combattants polonais en France).

W 2016 r. dokonano wymiany krzyży. Na nowych tabliczkach umieszczono poprawione i uzupełnione dane pochowanych żołnierzy.

Fot. Jean-François Kusina

Fot. JPHA FORUM pages 14-18

Fot. Nicole Ducloux

1 września 1936

Szuyski Władysław, soldat 1 cl. – porte drapeau, 2 RM/1RE, pol. 29.11.1914 (141) (odzn. VM, KN, CdG)

3 Inconnus polonais /3 Nieznanych żołnierzy/, Armée Polonaise   † 1917-1919 (91)
Bartman Antoni, sous-lieutenant, 1 RCP, pol. 25.07.1918 (116) (odzn. VM, KN)
Bartold Leon, 1 RCP   † 1918-1919 (96)
Bednarz Wincenty, sergent, 1 RCP   † 25.07.1918 (117) (odzn. KN)
Blaha Stanisław, aspirant (sous-lieutenant), 3 RCP   † 02.06.1918 (142) (odzn. KN)
Błażak Józef, 19 RCP   † 17.06.1919 (136)
Borucki Dyonizy, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (64) (odzn. KN)
Brzeziński Julian, caporal, 2 RCP   † 05.08.1918 (182)
Bukowski Józef, Armée Polonaise   † 25.05.1918 (325)
Chefonar Adam, caporal, 8 RCP † 1918-1919 (230)
Chmielewski Andrzej, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (70) (odzn. KN)
Chwaduczek Jan, Armée Polonaise   † 1917-1919 (217)
Chwałkowski Lucjan, sous-lieutenant, 1 RCP   zm. z ran 10.07.1918 (88) (odzn. VM, KN, KW, LH, CdG)
Cybulski Antoni, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (69)
Czałpiński Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (71) (odzn. KN)
Czarnecki Marian, Armée Polonaise   † 1917-1919 (86)
Czarniecki Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (40) (odzn. KN)
Czerniewski Bronisław, chasseur, 1 RCP   † 17.07.1918 (24) (odzn. KN)
Czulczal Ludwik, 2 RCP   † 31.03.1918 (189)
Dembiczak Stanisław, chasseur, 2 RCP   † 15.10.1918 (192)
Dec Jan, 1 RCP   † 1918-1919 (231)
Dmochowski Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (112) (odzn. KN)
Doroszyński Baltazar, sergent, Armée Polonaise   † 1917-1919 (38)
Duda Franciszek, 3 RCP   † 25.03.1919 (207)
Dunajewski, Armée Polonaise   † 1917-1919 (37)
Engiel Włodzimierz, Armée Polonaise   † 27.07.1918 (236) (odzn. KN)
Filizy Łukasz , 5 RCP   † 22.07.1919 (238)
Gajewski Józef, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (17)
Gander Roman, Armée Polonaise   † 1917-1919 (144)
Gawskowski Onufry, 3 RCP   † 21.09.1918 (161)
Gawrysz Michał, chasseur, 1 RCP   † 16.07.1918 (138)
Geirel Michał, Armée Polonaise   † 29.09.1919 (240)
Górski Jan, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (137)
Głuchowski Stefan, Armée Polonaise   † 1917-1919 (133)
Gnidowski Michał, 1 RCP   † 03.10.1918 (209)
Grabowski Jan, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (143)
Gusnic, 1 RCP   † 24.09.1918 (163)
Hryniewiecki Dominik, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (43) (odzn. KN)
Jacko Grzegorz, 3 RCP   † 22.09.1918 (165)
Jasiński Władysław, chasseur, 1 RCP   † 16.10.1918 (181) (odzn. KN)
Kajpust Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 07.08.1918 (159) (odzn. KN)
Kalinowski Konstanty, 1 RCP   † 09.09.1918 (164)
Kamieński Tymoteusz, Armée Polonaise   † 1918 (62)
Karapiewski Witold, Armée Polonaise   † 23.02.1920 (190)
Karczyński Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 16.07.1918 (18)
Karlański Stanisław, Armée Polonaise   † 25.06.1919 (355)
Karolewski Józef, chasseur, Armée Polonaise   † 18.12.1918 (166)
Karolski Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 26.06.1918 (210)
Kezyzesiak (Krzysiak ?) Stanisław, Armée Polonaise   † 1917-1919 (7)
Klebczyk Michał, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (114) (odzn. KN)
Kochański Stanisław, Armée Polonaise   † 04.08.1919 (206)
Kokot Antoni, Armée Polonaise   † 1917-1919 (8)
Kostowiecki Jakub, Armée Polonaise   † 1917-1919 (158)
Kościelny Ludwik, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (94) (odzn. KN)
Kowalec Franciszel, Armée Polonaise   † 01.03.1919 (186)
Kozak Aleksander, 2 RCP   † 01.04.1919 (188)
Kraszewski Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 23.06.1918 (92)
Krawczyk Marian, Armée Polonaise   † 1918-1919 (9)
Krzemieński (Krzemiński ?) Piotr, chasseur, 1 RCP   † 16.07.1918 (118)
Krzesiński Jan, chasseur, 2 RCP   † 29.05.1918 (162)
Kulpa Wojciech, chasseur, Armée Polonaise   † 10.10.1918 (168) (odzn. KN)
Kwiatkowski Marian, Armée Polonaise   † 1918 (61)
Kwiatosiński Antoni, chasseur, 1 RCP   † 30.08.1918 (212)
Leśniak Jan, chasseur, 2 RCP   † 18.06.1918 (211)
Łapiński Ignacy, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (93) (odzn. KN)
Łonczyński (Łączyński ?) Aleksander, chasseur, 3 RCP   † 13.07.1918 (208)
Łupina Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 21.07.1918 (113) (odzn. KN)
Maciejewski Jan, chasseur, 1 RCP   † 20.07.1918 (21) (odzn. KN)
Maciejewski Teofil, chasseur, 1 RCP   † 01.08.1918 (67) (odzn. KN)
Maezmarck (Kaczmarek ?) Alfons, 21 RCP   † 11.06.1919 (239)
Makowski Ludwik, chasseur, 1 RCP   † 09.08.1918 (95) (odzn. KN)
Marchewka Jan, chasseur, 1 RCP   † 04.08.1918 (63) (odzn. KN)
Markowski Ignacy, chasseur, 1 RCP   † 16.07.1918 (20) (odzn. KN)
Matuszewski Jarosław, sergent, 1 RCP   † 15.07.1918 (72) (odzn. KN)
Michalski Bolesław, chasseur, 1 RCP   † 16.07.1918 (39)
Morawski Wincenty, chasseur, 1 RCP   † 25.06.1918 (89)
Mroczka Michał, chasseur, 1 RCP   † 25.07.1918 (111) (odzn. KN)
Mrowiec Tomasz, caporal, Armée Polonaise   † 25.04.1919 (167)
Nowchliński Stefan, Armée Polonaise   † 1917-1919 (13)
Parczewski Stanisław, Armée Polonaise   † 29.01.1919 (12)
Perchalski Józef, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (139)
Perczak Andrzej, sergent, 1 RCP   † 15.07.1918 (160) (odzn. KN)
Pilarski Aleksander, chasseur, 1 RCP   † 07.06.1918 (213)
Piotrowicz Piotr, chasseur, 1 RCP   † 25.06.1918 (87)
Piotrzkowski? Ludwik, 1 RCP   † 16.07.1918 (15)
Piotrzkowski? Ludwik, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (22)
Piwonia Bolesław, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (110)
Poddubik Franciszek, caporal, Armée Polonaise   † 24.07.1918 (235)
Podolski Mikołaj, Armée Polonaise   † 1917-1919 (85)
Podgorski Józef, chasseur, Armée Polonaise   † 03.03.1919 (233)
Post Konrad, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (119)
Pozdal Michał, 3 RCP   † 1918-1919 (232)
Prokop Antoni, sergent, 1 RCP   † 24.07.1918 (66)
Przeradzki Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (115)
Ptak Walenty, chasseur, 1 RCP   † 04.08.1918 (19) (odzn. KN)
Rauba Józef, chasseur, 1 RCP   † 14.10.1918 (215)
Roman Wojciech, chasseur, 1 RCP   † 06.06.1918 (135)
Rybnowski Jan, chasseur, 1 RCP   † 18.06.1918 (47)
Siatkowski Aleksander, chasseur, 1 RCP   † 24.07.1918 (65)
Siemek Feliks, Armée Polonaise   † 1917-1919 (10)
Sirotka Jan, Armée Polonaise   † 1917-1919 (109)
Sortoszyński Henryk, Armée Polonaise   † 1917-1919 (157)
Stoczyński Jan, chasseur, 1 RCP   † 25.07.1918 (42) (odzn. KN)
Strożyk Alojzy, Armée Polonaise   † 23.12.1919 (11)
Szczepaniak Stanisław, chasseur, 1 RCP   † 19.07.1918 (46) (odzn. KN)
Świtalski Władysław, chasseur, Armée Polonaise   † 16.07.1918 (234)
Tadeuszak Andrzej, chasseur, 1 RCP   † 12.10.1918 (187)
Tomaszenski (Tomaszewski ?) Stanisław, 1 RCP   † 24.03.1919 (185)
Tomczak Jan, Armée Polonaise   † 08.10.1919 (191)
Tomczyk Józef, caporal, 1 RCP   † 15.07.1918 (90) (odzn. KN)
Walkowiak Franciszek, chasseur, 1 RCP   † 10.07.1918 (45) (odzn. VM)
Wanderelik (Wunderlich ?) Antoni, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (16)
Waruszewski Jan, Armée Polonaise   † 1917-1919 (14)
Waryski Piotr, 3 RCP   † 1918-1919 (229)
Wasilewski Kazimierz, chasseur, 1 RCP   † 21.07.1918 (140)
Waszkiewicz Adolf, 5 RCP   † 07.10.1919 (237)
Wierzchołek Piotr, chasseur, 2 RCP   † 11.08.1918 (183)
Wilkowicz Michał, Armée Polonaise   † 11.07.1919 (205)
Winorowski Stefan, chasseur, Armée Polonaise   † 20.07.1918 (134)
Wiśniewski Aleksander, sergent, 1 RCP   † 15.07.1918 (41)
Wiśniewski Jan, chasseur, 1 RCP   † 28.07.1918 (120)
Wojcicki Wawrzyniec, caporal, 1 RCP   † 02.07.1918 (44)
Wójtowicz Tomasz, chasseur, 1 RCP   † 15.07.1918 (68) (odzn. KN)
Zdrojewski Józef, chasseur, 1 RCP   † 22.07.1918 (23)
Zmysłowski Władysław, chasseur, 1 RCP   † 19.07.1918 (48) (odzn. KN)
Żukowski Aleksander, chasseur, 1 RCP   † 1917-1919 (214)
Żuk Henryk, chasseur, Armée Polonaise   † 31.10.1918 (184)

Dane pochowanych spisano z tabliczek, które sfotografował Jean-François Kusina w 2017 r. W nawiasach po dacie śmierci podane są numery grobów. Nazwiska żołnierzy pośmiertnie odznaczonych Krzyżem Niepodległości (KN) ustalono na podstawie Monitora Polskiego nr 140/1932 (Rozporządzenie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dn. 15.06.1932 r.).