Vals-près-Le Puy

Znajduje się na cmentarzu w Vals-près-Le Puy, miejscowości położonej obok miasta Le Puy-en-Velay. W kwaterze jest 76 grobów. W 1919 r. pochowano tu trzech żołnierzy polskich, zmarłych w hôpital temporaire no 6 (szpital tymczasowy nr 6).

W maju 1915 r. powstał w Le Puy obóz dla Polaków – żołnierzy armii niemieckiej – wziętych do niewoli na froncie francuskim. Pierwszymi jeńcami byli tu Polacy przywiezieni z Belle-Île, a także z obozów w Algierii. W 1916 r. liczba Polaków w Dépôt des Prisonniers de Guerre Polonais du Puy przekroczyła sześć tysięcy. Obozowi głównemu podlegały mniejsze obozy i oddziały robocze w okręgach przemysłowych w St. Etienne, St. Chamond, Clermont-Ferrant, Monrambert.

Uwięzionym Polakom nie malowano na mundurach liter „PG”¹⁾, uzyskali także prawo do noszenia biało-czerwonych naszywek. W obozie utworzono oddział „Sokoła” a także Towarzystwo Bratniej Pomocy, którego członkami byli wszyscy jeńcy. „Sokół” organizował uroczystości patriotyczne, zawody sportowe, przedstawienia amatorskie, koncerty i odczyty. W 1917 r. w Le Puy powstało pismo „Jeniec Polak”, które docierało do Polaków przetrzymywanych w niewoli we Francji, a z czasem także do obozów jenieckich w Wielkiej Brytanii i we Włoszech. Na przełomie 1917 i 1918 roku w Le Puy został zorganizowany kilkusetosobowy batalion, złożony z byłych jeńców, którzy ochotniczo zgłosili się do Armii Polskiej we Francji. Dopiero jednak po zakończeniu działań wojennych było możliwe rozpoczęcie w obozach masowej rekrutacji, która trwała do pierwszych miesięcy 1919 r. Na wiosnę 1919 r. liczbę jeńców-Polaków, którzy przewinęli się przez obozy w Le Puy, Montluçon i Vierzon obliczano na 19102 osób. Do obozu w Le Puy przenoszono jeńców, którzy jako Polacy wyrazili taką chęć. Pierwsze zwolnienia z niewoli nastąpiły w lecie 1919 r. Część jeńców, głównie ze Śląska, została zwolniona dopiero w 1920 r.

W piśmie „Jeniec Polak” ukazywały się zawiadomienia o zgonach jeńców z różnych obozów i oddziałów roboczych. Wynika z nich, iż tylko w okolicy Le Puy zmarło w latach 1918-1919 co najmniej 28 jeńców. W kwaterze w Vals-près-Le Puy spoczywa trzech byłych jeńców, którzy wstąpili do Armii Polskiej. Szczątki Polaków, którzy zachowali status jeńca wojennego, zostały przeniesione na cmentarze żołnierzy niemieckich, m.in. w Dijon.

Źródła:

• „Jeniec Polski”, roczniki 1917-1919
• Piotr Boroń, Polscy jeńcy wojenni we Francji podczas I wojny światowej. (2001)
• Vals-près-Le Puy et la Grande Guerre, dostęp 16.02.2018

Fot. Nathalie Cornet

Wycinki z pierwszego i ostatniego numeru pisma „Jeniec Polak” i nekrologi jeńców zmarłych m.in. w Le Puy.

Polacy – jeńcy obozu w Le Puy. Fotografia ze zbiorów Muzeum Czynu Powstańczego – Góra św. Anny.

Jan Lis, soldat, Armée Franco-Polonaise   † 27.03.1919
Stanisław Grześkowiak, soldat, Armée Franco-Polonaise   † 29.03.1919
Jan Bociański, soldat, Armée Franco-Polonaise.   † 07.04.1919

Wg. aktów zgonu nr 38, 39 i 41, wystawionych przez merostwo Vals-près-Le Puy, Jan Lis, lat 29 pochodził z m. Grzybowice (Śląsk), Stanisław Grześkowiak, lat 35 z m. Mechlin (Wielkopolska) i Jan Bociański, lat 23 z m. Ostrowo (Wielkopolska).