Zaborów Leśny

Mogiła zbiorowa powstańców z oddziału dowodzonego przez majora Waleriana (Walerego) Remiszewskiego. Obramowana betonowym krawężnikiem. W szczycie mogiły żeliwny krzyż¹⁾ z 76 "sękami" symbolizującymi liczbę poległych. Krzyż umieszczony na kamiennym postumencie, do którego przymocowano tablicę z napisem:

"KU CZCI I PAMIĘCI • BOHATEROM POLEGŁYM • W 1863 R. ZA SPRAWĘ • NARODOWĄ • WDZIĘCZNI RODACY".

Dnia 14 kwietnia 1863 r., obozujący na wydmach pod Gacią Zaborowską (obecnie Zaborów Leśny), ponad dwustuosobowy oddział "Dzieci Warszawskich" został zaatakowany przez rosyjską kolumnę pościgową gen. Krüdnera. Walkę z wrogiem podjęła setka²⁾ dowodzona przez Stanisława Bachmińskiego. Resztę oddziału, niedostatecznie wyszkoloną, mjr Remiszewski wycofał z placu boju. Oddziały rosyjskie stopniowo wchodziły do walki osiągając znaczną przewagę (dwie roty piechoty, ok. 100 huzarów grodzieńskich i 100 kozaków). Trzydziestu jeden (lub trzydziestu dwóch) powstańców poległo w walce, a kilkudziesięciu rannych zostało wymordowanych przez kozaków. Rosjanie przyznali się do jednego poległego (kornet Römer) i 13 rannych. Wzięli do niewoli 11 powstańców.

Poległych i zamordowanych powstańców pochowano w piątek 17 kwietnia 1863 r. w dole wykopanym na miejscu bitwy, a grób zrównano z ziemią. W mogile tej spoczywa prawdopodobnie 72 powstańców. W księdze zmarłych parafii Zaborów zapisano 29 poległych, których ciała zidentyfikowano. Nieznaną liczbę poległych mogły zabrać rodziny. Co najmniej dziewięciu rannych udało się przewieść do Warszawy³⁾.

Źródła:

• Tadeusz Swat „Gloria Victis. Mogiły poległych z okresu Powstania Styczniowego 1863-1864 roku na ziemiach polskich” (2004)
• Jarosław Włodarczyk, Szkice z Powstania Styczniowego w Puszczy Kampinoskiej (2014)

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Krzysztof Menel

mjr Walerian (Walery) Remiszewski, lat 39, dowódca oddziału „Dzieci Warszawskich”
Józef Rutkowski, lat 19, bednarz z Zaborowa
Jan Budkiewicz, adiutant, lat 30
Stanisław Bachmiński, lat 21, student Szkoły Głównej, dowódca setki
Karol Leman F(Lechman), lat 16, z Warszawy
Piotr Pawłowski, lat 32, z Warszawy
Jan Kamiński, lat 25, ogrodnik z Macierzysza
Wawrzyniec Lasocki (Lasecki), lat 36, z Babic
Adam Zaleski, lat 20
Władysław Gorączkiewicz, lat 25, czeladnik kotlarski
Sebastian Serafin, lat 21, parobek z Odolan
Ignacy Rutkowski, lat 32, ogrodnik ze Strzykół
NN, lat 30, mechanik ślusarski z Warszawy
Edward Jaroszyński, lat 27, wyrobnik
Borzyński, lat 27, parobek z Macierzysza
Roman Krauze, lat 27, pisarz prowentowy z Ożarowa
Antoni Ostaszewski, lat 40
August Zaleszczyński, lat 21, urzędnik
Antoni Kominek, lat 19, z Odolan
Józef Szwaczyk, z Woli
Józef Weroniecki, lat 22, ze wsi Bromierze
Adam Pleszczyński, lat 15
Jan Dominiak, lat 21, z Babic
Franciszek Wołkowski (Wałkowski), lat 25, murarz z Warszawy
Edward Bezler, lat 20, czeladnik kotlarski z Warszawy
Ignacy Więckowski, lat 23, terminator młynarski z Warszawy
Tomasz Szymański, lat 25, ogrodnik z Woli
Wincenty Pawłowski, lat 22, kotlarz z Warszawy
Józef Gliński, lat 26, szewc z Warszawy
Leon Kabaciński, lat 23, z Uniejowa

Józef Szumański, ppor., zecer, zm. z ran 19.06.1863