Radziki Duże

Mogiła powstańców 1863 r. znajduje się na cmentarzu w Radzikach Dużych. W 1938 r. na mogile umieszczono pomnik, na którym wyryto ustalone wówczas nazwiska czterech powstańców oraz napis:

"Ku chwale poległych w bitwie pod Bolesławicami • dnia 29 marca 1864 roku • pomnik ten w 75-tą rocznicę powstania wystawia • wdzięczne społeczeństwo gminy Wąpielskiej • 11.XI.1938".

Dnia 29 marca 1864 r. oddział powstańczy w sile ok. 70 piechurów i 8 konnych przeprawił się przez Drwęcę na rosyjską stronę granicy. Został sformowany w okolicy Brodnicy i składał się w większości z ochotników pochodzących z zaboru pruskiego. Powstańcy zaatakowali rosyjski posterunek graniczny w Ławach pod wsią Łapinóżek. Wzięto do niewoli trzech Rosjan, ale posterunku nie udało się zdobyć. Po otrzymaniu informacji o zbliżaniu się oddziału rosyjskiego powstańcy wycofali się do pobliskiego lasu. Tam zostali wykryci przez Rosjan. Doszło do wymiany ognia, podczas której poległ dowódca oddziału powstańczego Adolf Kossakowski. Następnie w walce na bagnety Rosjanie wyparli Polaków na otwarte pole i zmusili do ucieczki. Przybycie kolejnych oddziałów umożliwiło im dokładne przeszukanie pola walki i schwytanie kilkunastu powstańców.

W boju pod Łapinóżkiem powstańcy stracili 6 poległych i 2 zmarłych od ran, 5 rannych oraz 19 wziętych do niewoli (w tym 17 zatrzymanych w rejonie potyczki oraz 2, którzy zdołali przekroczyć graniczną rzekę Drwęcę, jednak na terytorium Prus zostali zatrzymani i przekazani żołnierzom rosyjskim).

Poległych i zmarłych powstańców pochowano na cmentarzu w Radzikach Dużych. Spoczywają tam także dwaj weterani powstania 1863 r.: Antoni Samulczyk, (zm. 1913) i Władysław Gniazdowski (zm. 1914).

Potyczka pod Łapinóżkiem (ówczesna nazwa Bolesławice) była ostatnim bojem na ziemi dobrzyńskiej w czasie powstania styczniowego.

Źródło: Dariusz Szpejenkowski, Nieznani powstańcy [w:] Portal rodziny Szpejankowskich i Szpejenkowskich, dostęp 03.11.2016

Fot. Krzysztof Menel

Dane powstańców spisane z pomnika oraz odnalezione w księdze zmarłych parafii Radziki Duże.

Stanisław Rutkowski ze wsi Trzcianka, powiatu chełmińskiego, kraju pruskiego, lat 30
Jakóbowski z kraju pruskiego, lat 22
Szymański z Torunia, lat 40
Jan Radzymiński z Kowalewa, kraju pruskiego, z powiatu brodnickiego, lat 22.
Nieznany powstaniec

Dane kolejnych trzech powstańców ustalone przez p. Dariusza Szpejenkowskiego.

Adolf Kossakowski z Warszawy, dowódca oddziału, lat 30
Ludwik Wiśniewski, ur. w Wąbrzeźnie, zmarł z ran
Cyrklaf imienia nieznanego, z Myśliwca pod Wąbrzeźnem, zmarł z ran

W 2011 r. p. Dariusz Szpejenkowski odnalazł w księdze zmarłych parafii Radziki Duże akty zgonu ośmiu powstańców. Metryki zgonu nr 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30 i 31 zostały sporządzone w dniu 1 kwietnia 1864 r. przez księdza Tomasza Bronowskiego, proboszcza parafii Osiek, pełniącego wówczas obowiązki proboszcza radzikowskiego.